Przedmiotowy System Oceniania z biologii

Przedmiotowy system oceniania z biologii w gimnazjum opracowany został oparciu o:
1. Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych ( Dz. U. nr 83 poz. 562 z 2007 r.)
2. Nową podstawę programową z biologii dla gimnazjum (Reforma 2009)
3. Program nauczania do nowej podstawy programowej(Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23.12.2008r.) wydawnictwa OPERON, autorstwa Jolanty Lortiz- Dobrowolskiej, Zyty Sendeckie, Elżbiety Szedzianis, Ewy Werbiłowicz.

Uczniowie gimnazjum pracują w oparciu o podręcznik Biologia 1, Biologia 2, Biologia 3 autorstwa Jolanty Lortiz- Dobrowolskiej, Zyty Sendeckie, Elżbiety Szedzianis, Ewy Werbiłowicz Wydawnictwa OPERON.

Przedmiotem oceniania są:

  • wiadomości,
  • umiejętności
  • postawa ucznia i jego aktywność

Cele ogólne oceniania na biologii:

  • rozpoznawanie przez nauczyciela poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań programowych,
  • poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie,
  • motywowanie ucznia do dalszej pracy,
  • pomoc uczniowi w samodzielnym kształceniu biologicznym,
  • przekazanie rodzicom lub opiekunom informacji o postępach dziecka,
  • dostarczenie nauczycielowi informacji zwrotnej na temat efektywności jego nauczania, prawidłowości doboru metod i technik pracy z uczniem.

Metody i narzędzia oraz szczegółowe zasady sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów:

  1. Wypowiedzi ustne (przynajmniej raz w semestrze) np. swobodna wypowiedź na określony temat, charakteryzowanie procesów biologicznych, umiejętność wnioskowania przyczynowo-skutkowego itp. Przy odpowiedzi ustnej obowiązuje znajomość materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych z całego działu.
  2. Kartkówki 15 min. obejmujące materiał z trzech ostatnich lekcji (nie muszą być wcześniej zapowiadane, ale mogą), nie podlegają poprawie. Uczniowie nieobecni na kartkówce piszą ją w najbliższym terminie (jeden tydzień), nie zgłoszenie się to wpis nb.
  3. Sprawdziany pisemne 30 min. - 1godz.(zależnie od zakresu sprawdzanego materiału), w tym testy dydaktyczne ( przynajmniej jeden w ciągu semestru) przeprowadzane po zakończeniu każdego działu, zapowiadane tydzień wcześniej. Sprawdziany mogą zawierać dodatkowe pytania (zadania) na ocenę celującą.
    Sprawdziany są obowiązkowe, jeżeli uczeń opuścił sprawdzian z przyczyn losowych, powinien go napisać w terminie nie przekraczającym 2 tygodnie od powrotu do szkoły. Czas i sposób do uzgodnienia z nauczycielem, nie zgłoszenie się to wpis nb.
    Prace pisemne powinny być ocenione i oddane w ciągu 2 tygodni.
    Ocenę niedostateczną ze sprawdzianu można poprawić. Poprawa jest dobrowolna, odbywa się poza lekcjami, w ciągu1 tygodnia od rozdania prac i tylko 1 raz.
    Przy pisaniu poprawy sprawdzianu punktacja nie zmienia się, otrzymane oceny są wpisywane do dziennika ( ocena niedostateczna z poprawy nie może być wpisana do dziennika).
    Wszystkie prac pisemne są wklejane do zeszytu przedmiotowego - uczniowie i ich rodzice mogą je zobaczyć i otrzymać uzasadnienie wystawionej oceny.
    Nie ocenia się ucznia po dłuższej nieobecności w szkole.
  4. Aktywność ucznia: czyli zaangażowanie w tok lekcji, udział w dyskusji, uzupełnianie dodatkowych ćwiczeń np. w zeszytach ćwiczeń, wypełnianie kart pracy, praca w grupach, korzystanie z różnych źródeł informacji, wypowiedzi podczas rozwiązywania problemów.
    Aktywność uczniów oceniania jest "+" lub "-".
    3 "+" - ocena bardzo dobra
    3 "-" - ocena niedostateczna
  5. W przypadku sprawdzianów pisemnych przyjmuje się skalę punktową przeliczaną na oceny cyfrowe wg kryteriów :
    celujący - 100% plus zadanie dodatkowe
    bardzo dobry - 100% - 91%
    dobry - 90% - 75%
    dostateczny - 74% - 51%
    dopuszczający - 50% - 31%
    niedostateczny - 30% - 0%
  6. Zeszyt przedmiotowy - sprawdzany jeden raz w semestrze biorąc pod uwagę staranność i systematyczność.

Sposoby informowania uczniów:

Na pierwszych godzinach lekcyjnych nauczyciel zapoznaje uczniów z PSO. Oceny cząstkowe są jawne, oparte o opracowane kryteria. Sprawdziany i kartkówki są wklejane do zeszytu przedmiotowego.

Sposoby informowania rodziców:

Nauczyciel na pierwszym zebraniu informuje rodziców o sposobie oceniania z przedmiotu.
O ocenach cząstkowych i klasyfikacyjnych informuje się rodziców na zebraniach rodzicielskich lub w czasie indywidualnych spotkań z rodzicami udostępniając zestawienie ocen lub umożliwiając wgląd do dziennika lekcyjnego. Informacja o grożącej ocenie niedostatecznej klasyfikacyjnej jest przekazywana pisemnie.

Zasady wystawiania oceny za I półrocze i rocznej:

Wystawianie oceny klasyfikacyjnej dokonuje się na podstawie ocen cząstkowych, przy czym większą wagę mają oceny ze sprawdzianów (prac klasowych), w drugiej kolejności są kartkówki i aktywność ucznia. Pozostałe oceny są wspomagające.
Przyjęty został współczynnik:
Prace klasowe 40%
Kartkówki 20%
Aktywność 10%
Odpowiedź ustna 20%
Praca domowa + zeszyt ćwiczeń + zeszyt przedmiotowy 10%

Ocena semestralna:
. powyżej 1,51 - ocena dopuszczająca
. powyżej 2,51 - ocena dostateczna
. powyżej 3,51 - ocena dobra
. powyżej 4,51 - ocena bardzo dobra

Ocena roczna jest średnią arytmetyczną ocen semestralnych.

Sposoby korygowania niepowodzeń szkolnych i podnoszenia osiągnięć uczniów.

  1. Możliwość poprawy oceny ze sprawdzianu w przypadku oceny niedostatecznej.
  2. Umożliwienie zwolnienia z kartkówki, sprawdzianu lub odpowiedzi ustnej w wyjątkowych przypadkach losowych.
  3. Uzupełnienie braków z przedmiotu w ramach konsultacji z nauczycielem w przypadku zgłoszenia chęci przez ucznia.
  4. Możliwość zgłoszenia nie przygotowania ucznia raz w semestrze przy 1 godz. w tygodniu i 2 razy w semestrze przy 2 godz. w tygodniu(odpowiedź ustna) oraz zgłoszenia 1 raz braku pracy domowej lub braku zeszytu.
  5. Wydłużenie czasu pisania prac pisemnych (kartkówek, sprawdzianów) sprawdzających wiadomości i umiejętności ucznia.
  6. Zastąpienie prac pisemnych wypowiedziami ustnymi.

Wymagania na poszczególne oceny

Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:

  • posługuje się wiedzą pozapodręcznikową będącą efektem jego samodzielnej pracy;
  • stawia trafne pytania i hipotezy; przedstawia różne sposoby ich weryfikacji;
  • objaśnia zjawiska biologiczne z wykorzystaniem wiedzy z innych przedmiotów;
  • samodzielnie realizuje projekty badawcze
  • bierze udział w działaniach dodatkowych(np. konkursy przedmiotowe)

Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który:

  • dostrzega i analizuje związki oraz zależności między zjawiskami, faktami i procesami biologicznymi;
  • potrafi stosować wiedze teoretyczną do interpretowania zjawisk obserwowanych w otoczeniu;
  • formuje problemy(także badawcze), planuje i realizuje ich rozwiązania, wykorzystuje przy tym wiedzę teoretyczną;
  • formuje wnioski, opinie i potrafi je uzasadnić;
  • samodzielnie i twórczo korzysta z różnych źródeł informacji;
  • planuje i bezpiecznie oraz etycznie prowadzi obserwacje, doświadczenia i hodowle biologiczne, a następnie interpretuje ich wyniki.

Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który:

  • wyjaśnia fakty, procesy, zjawiska biologiczne; dostrzega zależności miedzy nimi;
  • poprawnie posługuje się terminologią biologiczną
  • rozwiązuje typowe problemy;
  • samodzielnie pracuje z instrukcja, kartą zadań;
  • za pomocą tekstu źródłowego, obserwacji i doświadczenia zdobywa informacje;
  • stosuje w praktyce zdobyta wiedzę

Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:

  • opisuje podstawowe fakty, zjawiska i procesy biologiczne;
  • z pomocą nauczyciela lub podczas pracy w grupie rozwiązuje typowe problemy o małym stopniu trudności
  • z pomocą nauczyciela lub podczas pracy w grupie wykonuje zadania i posługuje się instrukcją;
  • odpowiada na proste pytania, korzystając z treści podręcznika lub innych znanych mu źródeł.

Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:

  • z pomocą nauczyciela opisuje elementarne fakty, zjawiska i procesy:
  • wykonuje proste zadania z pomocą nauczyciela lub podczas pracy w grupie.

Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który:

  • mimo pomocy nauczyciela i uczniów, możliwości korzystania z podręcznika lub innych, często stosowanych na lekcjach źródeł informacji nie podejmuje działań lub nie rozwiązuje zadań odnoszących się do elementarnych faktów, procesów, zjawisk;
  • nie potrafi przeprowadzić prostych obserwacji biologicznych;
  • nie opanował treści niezbędnych do kontynuowania nauki.
Umiejętności uczniów wymagane na poszczególne oceny
klasa I
Dział I. Biologia jako nauka o życiu. Metody badawcze.
dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący
Uczeń:
- podaje przykłady praktycznego zastosowania wiedzy biologicznej - wyjaśnia, czym zajmuje się biologia
- wskazuje różnice między obserwacją i eksperymentem
- określa zasady prowadzenia obserwacji i eksperymentów
-wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć biologii
-w opisie doświadczenia rozróżnia cel, spostrzeżenie i wniosek
-wymienia etapy eksperymentu -ocenia wybraną informację dotyczącą biologii pochodzącą z prasy
-planuje pracę badawczą
Dział II. Budowa i funkcjonowanie komórek
dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący
Uczeń:
- sporządza preparat mikroskopowy według instrukcji
- opisuje kształt i wielkość komórek
- wskazuje podstawowe różnice miedzy komórkami roślinnymi i zwierzęcymi
- wymienia cechy istot żywych
-prowadzi obserwacje makroskopową jaja kurzego i opisuje jego budowę
-posługuje się mikroskopem i opisuje obserwowaną komórkę (obserwacja bezpośrednia lub zastępcza)
-rozpoznaje na schemacie i nazywa podstawowe struktury komórkowe
-porównuje budowę komórki roślinnej i zwierzęcej
-ocenia, czy dany organizm jest samożywny czy cudzożywny
-opisuje czynności życiowe organizmów-odczytuje z wykresów i tabel informacje na temat składu chemicznego organizmów
-opisuje wybrane właściwości wody i jej biologiczne funkcje
-prowadzi obserwacje mikroskopowe
-wymienia czynniki niezbędne do życia
-wskazuje przykłady zależności między właściwościami fizycznymi a jej funkcją biologiczną
-podaje przykłady zależności między budową i funkcją komórek
-interpretuje budowę komórek w związku z pełnioną przez nie funkcją
-dokumentuje obserwację mikroskopową za pomocą rysunku
-porównuje funkcje życiowe u organizmów samożywnych i cudzożywnych
-wymienia związki chemiczne wchodzące w skład organizmów
- rozpoznaje struktury komórkowe, obserwując nieomawiane wcześniej komórki
-formułuje argumenty uzasadniające jedność organizmów
Dział III. Różnorodność organizmów - bakterie, protisty, grzyby
dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący
Uczeń:
-wymienia środowiska, w których żyją bakterie, protesty, grzyby i glony
-podaje przykłady ich roli w przyrodzie i życiu człowieka
-wskazuje organizmy samożywne i cudzożywne
-odróżnia muchomory od innych grzybów
-podaje przykłady nazw gatunkowych
-wyjaśnia znaczenie klasyfikacji organizmów (na wybranym przykładzie)
-wyjaśnia, na czym opiera się naturalny system klasyfikacji
-wskazuje różnice między bakteriami i protestami
-opisuje charakterystyczne cechy budowy bakterii, grzybów, protestów oraz czynności życiowe: odżywianie się, oddychanie i rozmnażanie się
-na podstawie sposobu odżywiania się glonów, grzybów i bakterii określa ich funkcje w przyrodzie
-na przykładzie glonów wskazuje przystosowania do wodnego środowiska życia
-porównuje fotosyntezę, oddychanie tlenowe i fermentacje alkoholową
-wyjaśnia, czym są wirusy i jaką role pełnią
-wyjaśnia na przykładzie porostów termin "organizmy pionierskie"
-opisuje współzależność glonów i grzybów tworzących porost
-stosuje definicję gatunku do ustalenia, czy opisywana grupa organizmów jest gatunkiem
-wykazuje związek między budową, czynnościami życiowymi i znaczeniem bakterii, protestów i grzybów
-porównuje poznane organizmy
-ocenia stopień zanieczyszczenia środowiska za pomocą skali porostowej
-wyjaśnia cel i sposób klasyfikacji organizmów
-wyjaśnia różnice między naturalnym i sztucznym sposobem klasyfikacji
-porównuje komórkę eukariotyczną i prokariotyczną
-wskazuje wybrane przystosowania w budowie bakterii, protestów i grzybów do warunków środowiska i trybu życia
-posługuje się pojęciami: glon, pasożyt, saprobiont, destruent, producent, mikoryza, organizm pionierski
-planuje i przeprowadza doświadczenie potwierdzające znaczenie bakterii, glonów lub grzybów środowisku
-opisuje fermentację alkoholową: produkty, substraty, korzyści
-interpretuje budowę poznanych organizmów ze względu na funkcje
Dział IV. Budowa i czynności życiowe roślin na przykładzie nasiennych
dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący
Uczeń:
-wskazuje organy rośliny nasiennej i wymienia ich funkcje
-wymienia czynności życiowe roślin
-wyjaśnia, na czym polega odżywianie się roślin i jakie znaczenie ma ten proces
-wymienia warunki sprzyjające rozwojowi rośliny
-prowadzi hodowlę rośliny okrytonasiennej
-opisuje podstawowe przystosowania organów roślinnych do pełnienia funkcji życiowych
-rozpoznaje typowe modyfikacje organów roślinnych
-sporządza preparat mikroskopowy skórki cebuli i odwzorowuje kształt i ułożenie komórek, tworząc modele z plasteliny
-rozpoznaje i opisuje wybrane tkanki roślinne
-wskazuje różnice w budowie tkanek
-opisuje przebieg procesów; fotosyntezy, oddychania komórkowego, transpiracji, pobierania i przewodzenia wody oraz rozpuszczonych w niej substancji, kiełkowania nasion
-wyjaśnia znaczenie odżywiania się, oddychania, transpiracji i rozmnażania się roślin
-odczytuje schematy przedstawiające fotosyntezę i oddychanie komórkowe oraz informacje w formie tabel, schematów i wykresów ilustrujące wpływ czynników na intensywność fotosyntezy i oddychania
-prowadzi według instrukcji proste doświadczenie wykazujące wpływ wybranego czynnika na rozwój rośliny
-prowadzi i dokumentuje hodowlę wybranej rośliny
-wykazuje związek między budową organów roślinnych a pełnioną funkcją i środowiskiem życia
-dokumentuje obserwację tkanek rysunkiem
-zapisuje za pomocą prostych schematów przebieg procesów życiowych roślin
-wskazuje zależności między warunkami środowiska a budowa roślin i przebiegiem procesów życiowych
-opisuje oraz porównuje taksje i nastie
-wyjaśnia pochodzenie roślin użytkowych
-przedstawia przyczyny i skutki kolonizacji nowych środowisk przez rośliny
-obserwując roślinę nieomawianą na lekcji, stawia hipotezy dotyczące jej środowiska i je uzasadnia
-przedstawia za pomocą schematu ułożenie tkanek w roślinie
-interpretuje budowę tkankową organów roślinnych w związku z pełnionymi przez nie funkcjami
-interpretuje schematy przedstawiające fotosyntezę i oddychanie komórkowe oraz informacje formie tabel, schematów i wykresów ilustrujące wpływ czynników na intensywność fotosyntezy, oddychania, transpirac ji wzrostu rośliny
-rozpoznaje wybrane rośliny użytkowe i podaje przykłady ich wykorzystania
-projektuje oraz prowadzi obserwacje i doświadczenia ilustrujące wpływ warunków życia na rozwój rośliny, prowadzi ich dokumentację
-posługuje się modelami do objaśniania procesów osmozy i dyfuzji zachodzących w roślinie
-ocenia skutki kolonizacji nowych środowisk przez rośliny
Dział V. Różnorodność roślin
dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący
Uczeń:

-rozróżnia w środowisku mchy, paprocie, rośliny nago- i okryto zalążkowe
-wskazuje podobieństwa i różnice w budowie mchów, paproci, roślin nago- i okrytozalążkowych
-wymienia wspólne cechy roślin

-obserwuje i opisuje budowę oraz funkcje życiowe mchów, paproci, roślin nago- i okrytozalążkowych
-wskazuje przystosowania w budowie roślin do warunków środowiska
-wyjaśnia, że różnorodność roślin jest wynikiem ich przystosowania się do różnych środowisk życia
-analizując budowę mchu, wyjaśnia jego rolę w przyrodzie
-odróżnia i porównuje rośliny jedno- i dwuliścienne
-rozpoznaje gatunki rodzimych roślin iglastych

-uzasadnia przynależność wskazanych okazów do poszczególnych grup
-na postawie poł9ożeniaq geograficznego i danych klimatycznych opisuje charakterystyczną roślinność
-porównuje sposoby rozmnażania się roślin nago- i okrytozalążkowych
-porównuje rośliny nago- i okrytozalążkowe

-wykazuje komplikowanie się budowy roślin (od mszaków do paprotników)
-rozpoznaje i porównuje paprotniki
-posługuje się kluczem do oznaczania roślin
-wykonuje zielnik
-wskazuje podobi3eństwa i różnice w budowie przedstawicieli wybranych grup roślin
-wymienia cechy gatunkowe wybranej rośliny
-wskazuje na mapie biomy i wymienia ich cechy charakterystyczne

-rozpoznaje przedstawicieli wybranych rodzin okrytozalążkowych

klasa II
Dział I. Budowa i funkcje życiowe człowieka
dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący
Uczeń:
-wskazuje w swoim organizmie położenie poznanych kości
-nazywa i wskazuje mięśnie w zależności od ich funkcji (zginacz, prostownik)
-wymienia sposoby udzielenia pierwszej pomocy w urazach układu ruchu
-wymienia nazwy i podstawową funkcję wybranych składników pokarmowych
-objaśnia, na czym polega trawienie i wchłanianie
-wymienia pasożyty jelitowe i wyjaśnia, jak można się nimi zarazić
-wskazuje składniki krwi odpowiedzialne za transport tlenu i dwutlenku węgla
-wskazuje położenie serca w organizmie człowieka
-bada tętno
-wymienia najważniejsze choroby człowieka, wywoływane przez wirusy, bakterie, protesty
-wskazuje różnice między szczepieniem a podaniem surowicy
-określa funkcje układu oddechowego
-rozpoznaje na schemacie i wskazuje na sobie położenie elementów układu oddechowego
-wymienia narządy biorące udział w wydalaniu produktów przemiany materii-wymienia podstawowe funkcje skóry
-przeprowadza badanie podstawowych funkcji skóry
-zna i stosuje zasady higieny skóry
-wymienia narządy zmysłów
-określa rolę węchu i smaku
-omawia budowę układu nerwowego
-podaje przykłady odruchów bezwarunkowych i określa ich znaczenie
-podaje przykłady hormonu i jego funkcji
-opisuje sposoby rozmnażania się organizmów
-opisuje etapy rozwoju człowieka
-wymienia czynniki wpływające na zdrowie człowieka
-opisuje części szkieletu i ich funkcje
-omawia budowę i działanie stawu
-wskazuje główne mięśnie szkieletowe
-podaje zasady kształtowania prawidłowej sylwetki
-wymienia odcinki przewodu pokarmowego i ich funkcje
-opisuje sposoby zapobiegania chorobom układu pokarmowego
-opisuje składniki krwi
-wymienia grupy krwi
-omawia budowę serca
-podaje funkcje układu odpornościowego
-demonstruje zakładanie opatrunku na ranę
-opisuje konflikt serologiczny Rh
-przedstawia sposoby profilaktyki chorób zakaźnych
-uzasadnia konieczność okresowego wykonywania badań profilaktycznych
-opisuje rolę narządów układu oddechowego
-opisuje proces wymiany gazowej
-opisuje i pokazuje prawidłowy sposób oddychania
-wymienia sposoby wykorzystania energii
-opisuje mechanizmy termoregulacji
-wymienia elementy układu wydalniczego i ich rolę
-za pomocą mapy pojęć przedstawia związek między trawieniem, wymianą gazową a wydalaniem
-omawia budowę skóry na podstawie ryciny
-opisuje budowę oka i ucha
-opisuje na podstawie ryciny działanie zmysłu węchu o smaku
-wskazuje położenie narządów ośrodkowego układu nerwowego
-opisuje funkcjonowanie układu nerwowego (neurony, synapsy)
-opisuje sposób działania hormonów
-wskazuje na schemacie i nazywa narządy rozrodcze męskie i żeńskie
-objaśnia przebieg cyklu menstruacyjnego
-opisuje przebieg zapłodnienia i rozwoju zarodka
-za pomocą mapy pojęć przedstawia współdziałanie układów organizmu człowieka
-rozpoznaje na schemacie tkanki budujące układ ruchu i nazywa je
-objaśnia współdziałanie biernego i czynnego układu ruchu
-rozpoznaje na schemacie typy połączeń kości
-omawia proces trawienia i wchłaniania
-opisuje funkcje wątroby
-za pomocą mapy pojęć porządkuje informacje na temat składników krwi In ich roli
-określa przydatność znajomości grup krwi przy transfuzji
-obserwuje i porównuje budowę naczyń krwionośnych
-omawia powstawanie limfy i jej rolę
-podaje przykłady badań immunologicznych
-rozróżnia odporność swoistą, nieswoistą, naturalną, sztuczną, bierną, i czynną
-wyjaśnia zasady profilaktyki chorób układu krążenia
-analizuje informacje dołączone do leku
-objaśnia mechanizm wdechu i wydechu
-opisuje proces powstawania moczu
-wykazuje współdziałanie układu krążenia i układu wydalniczego
-objaśnia na schemacie regulację poziomu glukozy we krwi
-przedstawia znaczenie skóry dla zdrowia człowieka
-wyjaśnia, jak powstają wrażenia węchowe i zapachowe
-określa warunki sprawnego funkcjonowania układu nerwowego
-wyjaśnia pojęcie autonomicznego układu nerwowego
-wyjaśnia różnicę między odruchem bezwarunkowym i warunkowym
-omawia funkcje wybranych gruczołów dokrewnych
-opisuje budowę narządów rozrodczych w związku z ich funkcją
-wyjaśnia pojęcie zdrowia i choroby
-porównuje cechy tkanek budujących układ ruchu
-wyjaśnia związek między budową fizyczną i chemiczną kości a ich funkcjami
-obserwuje i opisuje tkankę mięśniową
-wyjaśnia sposoby pracy mięśni
-planuje działania poprawiające funkcjonowanie układu ruchu
-wyjaśnia zależności między budową i działaniem narządów trawiennych
-opisuje działanie enzymów
-objaśnia fazy pracy serca
-opisuje krążenie krwi
-wyjaśnia działanie układu odpornościowego
-uzasadnia zasady postępowania przy skaleczeniach, krwotokach, omdleniach
-wyjaśnia pojęcie "choroby cywilizacyjne"
-wyjaśnia, dlaczego leki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza
-wskazuje związek budowy i funkcji elementów układu oddechowego
-wskazuje związek chorób układu oddechowego z trybem życia człowieka
-ocenia stan zdrowia na podstawie wyników badania moczu i krwi
-wyjaśnia znaczenie dializy dla podtrzymania życia
-charakteryzuje związek struktur skóry i ich funkcji
-przedstawia wady wzroku i sposoby ich korekcji
-wskazuje znaczenie zmysłów dla poprawnego funkcjonowania człowieka
-opisuje położenie i funkcje ośrodków korowych
-wyjaśnia skutki niedoboru i nadmiaru hormonów
-na schemacie wskazuje dni płodne i niepłodne w cyklu menstruacyjnym
-wskazuje potrzeby fizyczne, intelektualne i emocjonalne człowieka na różnych etapach rozwoju
-wyjaśnia, na czym polega pełna dojrzałość człowieka
-wyjaśnia znaczenie zjawiska bólu
-planuje i wykonuje badania parametrów życiowych
-argumentuje szkodliwość zażywania substancji dopingujących i uzależniających
-ocenia różne diety, podając uzasadnienie
-analizuje współdziałanie różnych narządów w organizmie jako całości
-interpretuje wyniki badań podstawowych
-interpretuje tabele, wykresy i schematy ilustrujące przemianę materii i energii oraz pracę nerek i płuc
-ocenia wpływ trybu życia na powstawanie chorób
-dyskutuje na tematy problematyki transplantacji, terapii niekonwencjonalnych
-podaje argumenty, dowodzące skuteczności profilaktyki
-ocenia wpływ substancji uzależniających na zdrowie człowieka
-planuje pracę umysłową
-dowodzi związku pomiędzy prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem organizmu
-dowodzi związku układu nerwowego i hormonalnego w regulacji procesów życiowych
-dyskutuje na temat etycznych zagadnień związanych z rozmnażaniem się człowieka
-integruje wiadomości o funkcjonowaniu organizmu człowieka
Dział II. Różnorodność zwierząt
dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący
Uczeń:
-przyporządkowuje do gromad typowych przedstawicieli bezkręgowców i kręgowców
-wyjaśnia, jak zapobiegać zakażeniom robakami
-korzystając z tekstu (schematu) opisuje budowę zewnętrzną typowego przedstawiciela poznanych gromad
-podaje przykłady przystosowań środowiskowych i obronnych do pasożytnictwa
-wskazuje przystosowania do życia w wodzie, na lądzie i w powietrzu
-wyjaśnia, na jakiej podstawie dany gatunek jest zaliczany do ryb, płazów, gadów, ptaków i ssaków
-uzasadnia potrzebę ochrony zagrożonych gatunków
-opisuje budowę i tryb życia przedstawicieli gromad bezkręgowców i kręgowców
-odróżnia przedstawicieli gromad
-rozpoznaje i opisuje przystosowania do pasożytnictwa
-porównuje budowę wybranych stawonogów
-odczytuje ze schematu przebieg rozwoju owada
-wyjaśnia terminy: "kręgowce", "bezkręgowce", "stałocieplne", "zmiennocieplne"
-opisuje sposób pobierania pokarmu i oddychania przedstawicieli poznanych typów zwierząt
-porównuje przystosowania do życia na lądzie i w wodzie
-rozpoznaje przystosowania do lotu
-rozpoznaje wybrane gatunki chronione
-wskazuje różnice miedzy rybami, płazami, gadami, ptakami i ssakami
-rozpoznaje przedstawicieli różnych grup ssaków
-wskazuje cechy wspólne kręgowców
-porównuje zwierzęta o promienistej i dwubocznej symetrii ciała
-wskazuje cechy charakterystyczne typów i gromad
-opisuje biologiczną rolę poznanych zwierząt
-omawia przystosowania zwierząt w związku z cechami środowiska
-porównuje kręgowce i bezkręgowce
-opisuje budowę narządów oddechowych i serca przedstawicieli poznanych gromad
-wyjaśnia pojęcia: "owodniowce", "strunowce"
-wyjaśnia znaczenie zmienno i stałocieplności oraz błon płodowych
-wyjaśnia, na jakiej podstawie człowiek jest zaliczany do: ssaków, kręgowców, organizmów stałocieplnych
'-wyjaśnia różnice w budowie zwierząt o promienistej i dwubocznej symetrii ciała
-porządkuje gromady zwierząt, wskazując na komplikowanie się ich budowy
-wskazuje związek między środowiskiem a budową oraz trybem życia poznanych zwierząt
-porównuje budowę szkieletu przedstawicieli kręgowców
-wyjaśnia, na jakiej podstawie człowiek jest zaliczany do strunowców i owodniowców
-odróżnia gąbki i parzydełkowce, pierścienice i pijawki, stekowce, torbacze i łożyskowce
-na podstawie budowy zwierzęcia wnioskuje o jego środowisku i trybie życia
-wyjaśnia pojęcia: "zwierzęta ekto-" i "zwierzęta endotermiczne"
-wyjaśnia, dlaczego (i w jakich warunkach) zwierzęta stałocieplne mają przewagę nad zmiennocieplnymi
-przeprowadza obserwacje i doświadczenia, wyciąga wnioski
-wykonuje postery, albumy, prezentacje itp.
-bierze udział w konkursach, olimpiadach itp.
klasa III
Dział I. Genetyka
dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący
Uczeń:
. wyjaśnia, na czym polega proces dziedziczenia
. wskazuje DNA (i geny) jako materiał dziedziczny
. podaje przykłady cech dziedzicznych człowieka
. wyjaśnia, jak u człowieka dziedziczona jest płeć
. wskazuje czynniki mutagenne i sposoby ich unikania
. podaje przykłady cech dziedziczonych i nabytych w życiu osobniczym
. przedstawia biologiczne znaczenie mitozy i mejozy
. posługuje się pojęciami: "chromosomy", "kod genetyczny", "gen"
. wyjaśnia związek między genem, białkiem i cechą
. rozróżnia mutacje genowe i chromosomowe
. podaje przykłady chorób genetycznych
. wymienia sposoby zapobiegania chorobom nowotworowym
. wyjaśnia różnice liczby chromosomów w komórkach rozrodczych i somatycznych
. opisuje budowę chromosomu (chromatydy, centromer)
. wyjaśnia, w jaki sposób przechowywana jest informacja genetyczna w DNA
. zapisuje krzyżówka genetyczne ilustrujące dziedziczenie jednej cechy
. ilustruje za pomocą krzyżówki dziedziczenie cech sprzężonych z płcią
. wyjaśnia powstawania wybranych chorób warunkowanych mutacjami (mukowiscydoza, zespół Downa)
. wyjaśnia, jaki wpływ mają zmiany genetyczne na ewolucję gatunków
. na podstawie schematu opisuje przebieg mitozy i mejozy
. opisuje zjawisko komplementarności i jego znaczenie dla replikacji DNA
. rozróżnia rodzaje kwasów nukleidowych
. szacuje prawdopodobieństwo pojawienia się cechy
. zapisuje krzyżówki genetyczne ilustrujące dziedziczenie grup krwi u człowieka w układzie ABO
. rozpisuje krzyżówki dla czynnika Rh
 
Dział II.Ewolucja biologiczna
dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący
Uczeń:
wyjaśnia, że skamieniałości potwierdzają teorię ewolucji
. identyfikuje organizmy będące efektem doboru sztucznego
. wskazuje cechy specyficznie ludzkie
. wymienia dowody ewolucji
. podaje różnice między doborem naturalnym i sztucznym
. przedstawia cechy wspólne
człowieka i zwierząt
wymienia przodków człowieka
odczytuje drzewo rodowe człowieka
. opisuje sposoby ustalania wieku skamieniałości
. wyjaśnia na przykładach, na czym polega dobór naturalny i sztuczny
. porównuje wybrane cechy człowieka i szympansa
. opisuje wybranych przodków człowieka
. wskazuje przykłady istotnych zmian ewolucyjnych i ich znaczenie
. przedstawia źródła wiedzy o przebiegu ewolucji
. wskazuje czynniki procesu hominizacji
 
Dział III.Ekologia
dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący
Uczeń:
. Wskazuje żywe i nieożywione elementy ekosystemu
. Podaje przykłady populacji biologicznych
. wskazuje w otoczeniu przykłady konkurencji, drapieżnictwa, pasożytnictwa i symbiozy
. odczytuje i wyjaśnia proste łańcuchy pokarmowe
. przedstawia czynniki środowiska niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów
. wymienia cechy populacji, korzystając ze schematów i wykresów
. podaje przykłady wpływu biotopu na organizm i organizmu na biotop
. omawia przykłady antagonistycznych i nieantagonistycznych zależności między populacjami
. za pomocą łańcucha pokarmowego zapisuje zależności troficzne
. wyjaśnia, na czym polega przepływ energii i krążenie materii w ekosystemie
. porównuje cechy środowiska lądowego i wodnego
. opisuje cechy: liczebność, rozmieszczenie i zagęszczenie obserwowanej w terenie (badanej) populacji rośliny zielnej wybranego gatunku
. odczytuje ze schematów zakresy tolerancji ekologicznej populacji
. wyjaśnia zależności drapieżnik-ofiara, roślinożerca-roślina, pasożyt-żywiciel
. interpretuje zależności pokarmowe w biocenozie
. opisuje las i zbiornik wodny jako ekosystem
. porównuje i wyjaśnia różnice między populacjami
. porównuje populację ludzką i inne populacje biologiczne
. przedstawia adaptacje zjadających i zjadanych
. wyjaśnia na przykładzie wzajemną regulacje liczebności zjadających i zjadanych
. ilustruje za pomocą schematu przepływ energii i krążenie materii w ekosystemie
. wskazuje różnice między wybranymi ekosystemami
 
Dział IV. Człowiek zmienia środowisko
dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący
Uczeń:
. wymienia nieodnawialne zasoby przyrody
. podaje sposoby oszczędzania energii i surowców. podaje przyczyny zmian w krajobrazie i siedliskach
. ocenia praktyczne zapylenie powietrza
. wymienia gazy cieplarniane i wskazuje ich źródła. proponuje sposoby oszczędzania wody
. wyjaśnia związek między skażeniem wody, gleby i powietrza a zdrowiem człowieka
. odróżnia odpady nadające się do recyklingu i utylizacji
. podaje przykłady surowców pochodzenia roślinnego i zwierzęcego
. wskazuje źródła zanieczyszczeń powietrza
. wyjaśnia, jak powstają kwaśne deszcze i jak oddziałują na środowisko i organizmy
. wyjaśnia znaczenie ozonu i wymienia czynniki niszczące ozon
. przedstawia przyczyny i skutki globalnego ocieplenia klimatu
. opisuje wpływ hałasu na zdrowie i samopoczucie człowieka
. prowadzi proste badania stanu wody
. wskazuje w swoim otoczeniu przykłady erozji i zanieczyszczenia gleby
. ocenia ilość odpadów powstających w gospodarstwie domowym
. porównuje wady i zalety różnych źródeł pozyskiwania energii
. dokonuje pomiaru zużycia energii elektrycznej w szkole lub w domu i wyciąga wnioski
. omawia powstawania smogu i jego wpływ na organizm człowieka
. przeprowadza badanie stężenia ozonu przypowierzchniowego przy użyciu bioindykatorów
. analizuje przyczyny i skutki niedoboru i skażenia wody
. wyjaśnia, jak skażenia [przemieszczają się w łańcuchu pokarmowym
. uzasadnia konieczność segregowania odpadów w gospodarstwie domowym
. prezentuje swoją opinię na temat zużycia paliw i energetyki odnawialnej
. analizuje dostępne dane na temat skażenia powietrza w najbliższej okolicy
. interpretuje schematy ilustrujące niszczenie cząsteczek ozonu i wpływ gazów cieplarnianych na temperaturę Ziemi
. planuje akcje zachęcającą do ograniczenia produkcji odpadów w gospodarstwach domowych
. przedstawia argumenty za i przeciw antropogenicznym przyczynom ocieplenia klimatu
 
Dział V. Ochrona przyrody
dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący
Uczeń:
. wymienia zasady, jakich należy przestrzegać w terenie, by chronić przyrodę . podaje przykłady ochrony przyrody i środowisk w Polsce . rozpoznaje wybrane gatunki chronione
. opisuje formy ochrony przyrody w swojej okolicy
. ocenia skuteczność różnych form ochrony przyrody
. planuje działania prowadzące do zwiększenia bioróżnorodności