chemia

I. SUBSTANCJE I ICH PRZEMIANY
Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: - zalicza chemię do nauk przyrodniczych - stosuje zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni chemicznej - opisuje właściwości substancji, będących głównymi składnikami produktów, stosowanych na co dzień - przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość - odróżnia właściwości fizyczne od chemicznych - dzieli substancje chemiczne na proste i złożone, na pierwiastki i związki chemiczne - definiuje pojęcie mieszanina substancji - opisuje, na czym polega rdzewienie (korozja) - posługuje się symbolami chemicznymi pierwiastków (H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg) - opisuje skład i właściwości powietrza - określa, co to są stałe i zmienne składniki powietrza - opisuje właściwości fizyczne, chemiczne tlenu, tlenku węgla(IV), wodoru, azotu - podaje, że woda jest związkiem chemicznym wodoru i tlenu - tłumaczy, na czym polega zmiana stanów skupienia na przykładzie wody - omawia obieg wody w przyrodzie - określa znaczenie powietrza, wody, tlenu - określa, jak zachowują się substancje higroskopijne - omawia, na czym polega utlenianie, spalanie - definiuje pojęcia substrat i produkt reakcji chemicznej - wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej - określa typy reakcji chemicznych - określa, co to są tlenki i jaki jest ich podział - wymienia niektóre efekty towarzyszące reakcjom chemicznym - wymienia podstawowe źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza	Uczeń: - wyjaśnia, dlaczego chemia jest nauką przydatną ludziom - omawia, czym się zajmuje chemia - omawia sposób podziału chemii na organiczną i nieorganiczną - wyjaśnia, czym się różni ciało fizyczne od substancji - opisuje właściwości substancji - wymienia i wyjaśnia podstawowe sposoby rozdzielania mieszanin - sporządza mieszaninę - opisuje różnicę w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej - podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka - formułuje obserwacje do doświadczenia - rozpoznaje pierwiastki i związki chemiczne - wyjaśnia różnicę między pierwiastkiem a związkiem chemicznym - wymienia stałe i zmienne składniki powietrza - opisuje właściwości fizyczne i chemiczne gazów szlachetnych - opisuje obieg tlenu, tlenku węgla(IV) i azotu w przyrodzie - wyjaśnia, na czym polega proces fotosyntezy - wymienia zastosowania tlenków wapnia, żelaza, glinu, azotu, gazów szlachetnych, tlenku węgla(IV), tlenu, wodoru - podaje sposób otrzymywania tlenku węgla(IV) (na przykładzie reakcji węgla z tlenem) - wyjaśnia, co to jest efekt cieplarniany - opisuje rolę wody i pary wodnej w przyrodzie - wymienia właściwości wody - zapisuje słownie przebieg reakcji chemicznej - wskazuje w zapisie słownym przebiegu reakcji chemicznej substraty i produkty, pierwiastki i związki chemiczne - opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej, kwaśnych opadów - opisuje sposób identyfikowania gazów: wodoru, tlenu, tlenku węgla(IV) - wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza - definiuje pojęcia reakcje egzo- i endoenergetyczne	Uczeń: - podaje zastosowania wybranych elementów sprzętu lub szkła laboratoryjnego - identyfikuje substancje na podstawie podanych właściwości - wskazuje w podanych przykładach reakcję chemiczną i zjawisko fizyczne - wskazuje wśród różnych substancji mieszaninę i związek chemiczny - wyjaśnia różnicę między mieszaniną a związkiem chemicznym - proponuje sposoby zabezpieczenia produktów zawierających żelazo przed rdzewieniem - odszukuje w układzie okresowym pierwiastków podane pierwiastki chemiczne - opisuje doświadczenie wykonywane na lekcji - określa, które składniki powietrza są stałe, a które zmienne - wykrywa obecność tlenku węgla(IV) - opisuje właściwości tlenku węgla(II) - wyjaśnia rolę procesu fotosyntezy w naszym życiu - podaje przykłady substancji szkodliwych dla środowiska - wyjaśnia, skąd się biorą kwaśne opady - określa zagrożenia wynikające z efektu cieplarnianego, dziury ozonowej, kwaśnych opadów - proponuje sposoby zapobiegania powiększania się dziury ozonowej i ograniczenia powstawania kwaśnych opadów - podaje przykłady różnych typów reakcji chemicznych - wykazuje obecność pary wodnej w powietrzu - podaje przykłady reakcji egzo- i endoenergetycznych	Uczeń: - wyjaśnia, na czym polega destylacja - wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie - definiuje pojęcie patyna - planuje sposoby postępowania umożliwiające ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami - identyfikuje substancje na podstawie schematów reakcji chemicznych - wykazuje zależność między rozwojem cywilizacji a występowaniem zagrożeń, np. podaje przykłady dziedzin życia, których rozwój powoduje negatywne skutki dla środowiska przyrodniczego
II. WEWNĘTRZNA BUDOWA MATERII
Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: - definiuje pojęcie materia - opisuje ziarnistą budowę materii - opisuje, czym różni się atom od cząsteczki - definiuje pojęcia jednostka masy atomowej, masa atomowa, masa cząsteczkowa - oblicza masę cząsteczkową prostych związków chemicznych - opisuje i charakteryzuje skład atomu pierwiastka chemicznego (jądro: protony i neutrony, elektrony) - definiuje pojęcie elektrony walencyjne - wyjaśnia, co to jest liczba atomowa, liczba masowa - definiuje pojęcie izotop - dokonuje podziału izotopów - wymienia dziedziny życia, w których stosuje się izotopy - opisuje układ okresowy pierwiastków chemicznych - podaje prawo okresowości - podaje, kto jest twórcą układu okresowego pierwiastków chemicznych - odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach chemicznych - wymienia typy wiązań chemicznych - podaje definicje wiązania kowalencyjnego (atomowego), wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego, wiązania jonowego - definiuje pojęcia jon, kation, anion - posługuje się symbolami pierwiastków chemicznych - odróżnia wzór sumaryczny od wzoru strukturalnego - zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne cząsteczek - definiuje pojęcie wartościowość - podaje wartościowość pierwiastków chemicznych w stanie wolnym - odczytuje z układu okresowego maksymalną wartościowość pierwiastków chemicznych grup 1., 2. i 13.?17. - wyznacza wartościowość pierwiastków chemicznych na podstawie wzorów sumarycznych - zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego na podstawie wartościowości pierwiastków chemicznych - określa na podstawie wzoru liczbę pierwiastków w związku chemicznym - interpretuje zapisy (odczytuje ilościowo i jakościowo proste zapisy), np. H2, 2 H, 2 H2 itp. - ustala na podstawie wzoru sumarycznego nazwę dla prostych dwupierwiastkowych związków chemicznych - ustala na podstawie nazwy wzór sumaryczny dla prostych dwupierwiastkowych związków chemicznych - rozróżnia podstawowe rodzaje reakcji chemicznych - podaje treść prawa zachowania masy - podaje treść prawa stałości składu związku chemicznego - przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego - definiuje pojęcia równanie reakcji chemicznej, współczynnik stechiometryczny - dobiera współczynniki w prostych przykładach równań reakcji chemicznych - zapisuje proste przykłady równań reakcji chemicznych - odczytuje proste równania reakcji chemicznych	Uczeń: - omawia poglądy na temat budowy materii - wyjaśnia zjawisko dyfuzji - oblicza masy cząsteczkowe - definiuje pojęcie pierwiastek chemiczny - wymienia dziedziny życia, w których stosuje się izotopy - korzysta z układu okresowego pierwiastków chemicznych - wykorzystuje informacje odczytane z układu okresowego pierwiastków chemicznych - podaje maksymalną liczbę elektronów na poszczególnych powłokach (K, L, M) - rysuje proste przykłady modeli atomów pierwiastków chemicznych - zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne wymaganych cząsteczek - odczytuje ze wzoru chemicznego, z jakich pierwiastków chemicznych i ilu atomów składa się cząsteczka lub kilka cząsteczek - opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów - opisuje sposób powstawania jonów - określa rodzaj wiązania w prostych przykładach cząsteczek - podaje przykłady substancji o wiązaniu kowalencyjnym (atomowym) i substancji o wiązaniu jonowym - odczytuje wartościowość pierwiastków chemicznych z układu okresowego pierwiastków - zapisuje wzory związków chemicznych na podstawie podanej wartościowości lub nazwy pierwiastków chemicznych - podaje nazwę związku chemicznego na podstawie wzoru - określa wartościowość pierwiastków w związku chemicznym - zapisuje wzory cząsteczek korzystając z modeli - rysuje model cząsteczki - wyjaśnia znaczenie współczynnika stechiometrycznego i indeksu stechiometrycznego - wyjaśnia pojęcie równania reakcji chemicznej - odczytuje równania reakcji chemicznych - zapisuje równania reakcji chemicznych - dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych	Uczeń: - oblicza masy cząsteczkowe związków chemicznych - wymienia zastosowania izotopów - korzysta swobodnie z informacji zawartych w układzie okresowym pierwiastków chemicznych - zapisuje konfiguracje elektronowe - rysuje modele atomów - określa typ wiązania chemicznego w podanym związku chemicznym - wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie na podstawie budowy ich atomów - wyjaśnia różnice między różnymi typami wiązań chemicznych - opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych) dla wymaganych przykładów - zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów (wymagane przykłady) - opisuje mechanizm powstawania wiązania jonowego - wykorzystuje pojęcie wartościowości - określa możliwe wartościowości pierwiastka chemicznego na podstawie jego położenia w układzie okresowym pierwiastków - nazywa związki chemiczne na podstawie wzorów i zapisuje wzory na podstawie ich nazw - przedstawia modelowy schemat równania reakcji chemicznej - rozwiązuje zadania na podstawie prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego - dokonuje prostych obliczeń stechiometrycznych	Uczeń: - wyjaśnia związek między podobieństwami właściwości pierwiastków chemicznych zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową ich atomów i liczbą elektronów walencyjnych - opisuje zależność właściwości związku chemicznego od występującego w nim wiązania chemicznego - porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, temperatury topnienia i wrzenia) - określa, co wpływa na aktywność chemiczną pierwiastka - wykonuje obliczenia stechiometryczne
III. WODA I ROZTWORY WODNE
Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: - charakteryzuje rodzaje wód występujących w przyrodzie - podaje, na czym polega obieg wody w przyrodzie - wymienia stany skupienia wody - nazywa przemiany stanów skupienia wody - opisuje właściwości wody - zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny cząsteczki wody - definiuje pojęcie dipol - identyfikuje cząsteczkę wody jako dipol - wyjaśnia podział substancji na dobrze i słabo rozpuszczalne oraz praktycznie nierozpuszczalne w wodzie - podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się i nie rozpuszczają się w wodzie - wyjaśnia pojęcia rozpuszczalnik i substancja rozpuszczana - definiuje pojęcie rozpuszczalność - wymienia czynniki, które wpływają na rozpuszczalność - określa, co to jest wykres rozpuszczalności - odczytuje z wykresu rozpuszczalności rozpuszczalność danej substancji w podanej temperaturze - wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się substancji stałej w wodzie - definiuje pojęcia roztwór właściwy, koloid i zawiesina - definiuje pojęcia roztwór nasycony i roztwór nienasycony oraz roztwór stężony i roztwór rozcieńczony - definiuje pojęcie krystalizacja - podaje sposoby otrzymywania roztworu nienasyconego z nasyconego i odwrotnie - definiuje stężenie procentowe roztworu - podaje wzór opisujący stężenie procentowe - prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu (proste)	Uczeń: - opisuje budowę cząsteczki wody - wyjaśnia, co to jest cząsteczka polarna - wymienia właściwości wody zmieniające się pod wpływem zanieczyszczeń - proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą - tłumaczy, na czym polega proces mieszania, rozpuszczania - określa, dla jakich substancji woda jest dobrym rozpuszczalnikiem - charakteryzuje substancje ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie - planuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie - oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze - podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe - podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie i tworzą koloidy lub zawiesiny - wskazuje różnice między roztworem właściwym a zawiesiną - opisuje różnice między roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym - przeprowadza krystalizację - oblicza masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu, znając stężenie procentowe roztworu	Uczeń: - wyjaśnia, na czym polega tworzenie wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego w cząsteczce wody - wyjaśnia budowę polarną cząsteczki wody - określa właściwości wody wynikające z jej budowy polarnej - wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie - wykazuje doświadczalnie wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałej w wodzie - posługuje się sprawnie wykresem rozpuszczalności - dokonuje obliczeń z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności - oblicza masę wody, znając masę roztworu i jego stężenie procentowe - prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęcia gęstości - podaje sposoby na zmniejszenie lub zwiększenie stężenia roztworu - oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego przez zagęszczenie, rozcieńczenie roztworu - oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności) - wymienia czynności prowadzące do sporządzenia określonej ilości roztworu o określonym stężeniu procentowym - wyjaśnia, co to jest woda destylowana i czym się różni od wód występujących w przyrodzie	Uczeń: - porównuje rozpuszczalność w wodzie związków kowalencyjnych i jonowych - wykazuje doświadczalnie, czy roztwór jest nasycony, czy nienasycony
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który opanował całą podstawę programową. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował wiadomości przewidzianych na ocenę dopuszczającą.

IV. KWASY
Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: - wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami - definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit - wyjaśnia, co to jest wskaźnik i wymienia trzy przykłady wskaźników - opisuje zastosowania wskaźników - odróżnia kwasy od innych substancji chemicznych za pomocą wskaźników - definiuje pojęcie kwasy - opisuje budowę kwasów beztlenowych i tlenowych - odróżnia kwasy tlenowe od beztlenowych - wskazuje wodór i resztę kwasową we wzorze kwasu - wyznacza wartościowość reszty kwasowej - zapisuje wzory sumaryczne kwasów: HCl, H2S, H2SO4, H2SO3, HNO3, H2CO3, H3PO4 - podaje nazwy poznanych kwasów - opisuje właściwości kwasów: chlorowodorowego, azotowego(V) i siarkowego(VI) - opisuje podstawowe zastosowania kwasów: chlorowodorowego, azotowego(V) i siarkowego(VI) - wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) kwasów - definiuje pojęcia jon, kation i anion - zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów (proste przykłady) - wyjaśnia pojęcie kwaśne opady	Uczeń: - wymienia wspólne właściwości kwasów - wyjaśnia, z czego wynikają wspólne właściwości kwasów - zapisuje wzory strukturalne poznanych kwasów - wyjaśnia pojęcie tlenek kwasowy - wskazuje przykłady tlenków kwasowych - wymienia metody otrzymywania kwasów tlenowych i beztlenowych - zapisuje równania reakcji otrzymywania poznanych kwasów - opisuje właściwości poznanych kwasów - opisuje zastosowania poznanych kwasów ? wyjaśnia pojęcie dysocjacja jonowa - zapisuje i odczytuje wybrane równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów - definiuje pojęcie odczyn kwasowy	Uczeń: - wyjaśnia, dlaczego podczas pracy ze stężonymi roztworami kwasów należy zachować szczególną ostrożność - wymienia poznane tlenki kwasowe - zapisuje równania reakcji otrzymywania wskazanego kwasu - planuje doświadczalne wykrycie białka w próbce żywności (w serze, mleku, jajku) - opisuje reakcję ksantoproteinową - zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) kwasów - określa odczyn roztworu kwasowego na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze - analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania	Uczeń: - zapisuje wzór strukturalny dowolnego kwasu nieorganicznego o podanym wzorze sumarycznym - identyfikuje kwasy, na podstawie podanych informacji - odczytuje równania reakcji chemicznych - proponuje sposoby ograniczenia powstawania kwaśnych opadów
V. WODOROTLENKI
Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: - wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z zasadami - odróżnia zasady od innych substancji chemicznych za pomocą wskaźników - definiuje pojęcia wodorotlenek i zasada - opisuje budowę wodorotlenków - podaje wartościowość grupy wodorotlenowej - zapisuje wzory sumaryczne wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH)2, Al(OH)3 - opisuje właściwości oraz zastosowania wodorotlenków: sodu, potasu i wapnia - wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) zasad - zapisuje równania dysocjacji jonowej zasad (proste przykłady) ??podaje nazwy jonów powstałych w wyniku - odróżnia zasady od kwasów za pomocą wskaźników - wymienia rodzaje odczynu roztworów - określa zakres pH i barwy wskaźników dla poszczególnych odczynów	Uczeń: - wymienia wspólne właściwości zasad - wyjaśnia, z czego wynikają wspólne właściwości zasad - definiuje pojęcie tlenek zasadowy - podaje przykłady tlenków zasadowych - wymienia dwie główne metody otrzymywania wodorotlenków - zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu, potasu i wapnia - wyjaśnia pojęcia woda wapienna, wapno palone i wapno gaszone - odczytuje proste równania dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) zasad - definiuje pojęcie odczyn zasadowy - omawia skalę pH - zapisuje obserwacje do przeprowadzanych doświadczeń	Uczeń: - rozróżnia pojęcia wodorotlenek i zasada - wymienia przykłady wodorotlenków i zasad - wyjaśnia, dlaczego podczas pracy z zasadami należy zachować szczególną ostrożność - wymienia poznane tlenki zasadowe - zapisuje równania reakcji otrzymywania wybranego wodorotlenku - planuje sposób otrzymywania wodorotlenków trudno rozpuszczalnych - zapisuje i odczytuje równania dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) zasad - opisuje doświadczenia przeprowadzane na lekcjach (schemat, obserwacje, wniosek) - wymienia przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego, obojętnego roztworów - opisuje zastosowania wskaźników	Uczeń: - zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku dowolnego metalu - zapisuje równania reakcji otrzymywania różnych wodorotlenków - identyfikuje wodorotlenki na podstawie podanych informacji - odczytuje równania reakcji chemicznych - wyjaśnia pojęcie skala pH
VI. SOLE
Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: - opisuje budowę soli - wskazuje metal i resztę kwasową we wzorze soli - zapisuje wzory sumaryczne soli (chlorków, siarczków) - wskazuje wzory soli wśród zapisanych wzorów związków chemicznych - opisuje, w jaki sposób dysocjują sole - zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej soli (proste przykłady) - dzieli sole ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie - określa rozpuszczalność soli w wodzie na podstawie tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli - podaje sposób otrzymywania soli trzema podstawowymi metodami (kwas + zasada, metal + kwas, tlenek metalu + kwas) - zapisuje cząsteczkowo równania reakcji otrzymywania soli (najprostsze) - definiuje pojęcia reakcje zobojętniania i reakcje strąceniowe - odróżnia zapis cząsteczkowy od zapisu jonowego równania reakcji chemicznej - wymienia zastosowania najważniejszych soli, np. chlorku sodu	Uczeń: - wymienia cztery najważniejsze sposoby otrzymywania soli - podaje nazwy i wzory soli (typowe przykłady) - zapisuje równania reakcji otrzymywania soli (reakcja zobojętniania) w postaci cząsteczkowej, jonowej oraz jonowej skróconej - odczytuje równania reakcji otrzymywania soli - wyjaśnia pojęcia reakcja zobojętniania i reakcja strąceniowa - zapisuje równania reakcji otrzymywania soli (reakcja strąceniowa) w postaci cząsteczkowej - korzysta z tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli - dzieli metale ze względu na ich aktywność chemiczną (szereg aktywności metali)	Uczeń: - podaje nazwy i wzory dowolnych soli - zapisuje i odczytuje równania dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) soli - stosuje metody otrzymywania soli - wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania - zapisuje równania reakcji otrzymywania soli w postaci cząsteczkowej i jonowej - określa, korzystając z szeregu aktywności metali, które metale reagują z kwasami według schematu: metal + kwas ? sól + wodór - wymienia przykłady soli występujących w przyrodzie - podaje zastosowania soli	Uczeń: - wskazuje substancje, które mogą ze sobą reagować, tworząc sól - podaje metody otrzymywania soli
VII. SOLE
Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: - podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną - określa, czym zajmuje się chemia organiczna - definiuje pojęcie węglowodory - wymienia naturalne źródła węglowodorów - stosuje zasady BHP w pracy z gazem ziemnym oraz produktami przeróbki ropy naftowej - opisuje budowę i występowanie metanu - podaje wzory sumaryczny i strukturalny metanu - opisuje właściwości fizyczne i chemiczne metanu - opisuje, na czym polegają spalanie całkowite i niecałkowite - zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego metanu - definiuje pojęcie szereg homologiczny - podaje wzory sumaryczne i strukturalne etenu i etynu - opisuje najważniejsze właściwości etenu i etynu - opisuje najważniejsze zastosowania etenu i etynu - definiuje pojęcia węglowodory nasycone i węglowodory nienasycone - klasyfikuje alkany do węglowodorów nasyconych, a alkeny i alkiny do nienasyconych - podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkanów, alkenów i alkinów - przyporządkowuje dany węglowodór do odpowiedniego szeregu homologicznego - odróżnia wzór sumaryczny od wzorów strukturalnego i półstrukturalnego - zapisuje wzory strukturalne i półstrukturalne (proste przykłady) węglowodorów	Uczeń: - wyjaśnia pojęcie szereg homologiczny - podaje zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów na podstawie nazw alkanów - zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwy alkanów, alkenów i alkinów - buduje model cząsteczki metanu, etenu, etynu - wyjaśnia różnicę między spalaniem całkowitym a niecałkowitym - opisuje właściwości fizyczne oraz chemiczne (spalanie) metanu, etanu, etenu i etynu - zapisuje i odczytuje równania reakcji spalania metanu, etenu i etynu - porównuje budowę etenu i etynu - określa, od czego zależą właściwości węglowodorów	Uczeń: - zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego alkanów, alkenów, alkinów - zapisuje równania reakcji otrzymywania etenu i etynu - odczytuje podane równania reakcji chemicznej - opisuje rolę katalizatora w reakcji chemicznej - wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a właściwościami (np. stanem skupienia, lotnością, palnością) alkanów - wyjaśnia, co jest przyczyną większej reaktywności chemicznej węglowodorów nienasyconych w porównaniu z węglowodorami nasyconymi - opisuje właściwości i zastosowania polietylenu	Uczeń: - dokonuje analizy właściwości węglowodorów - wyjaśnia wpływ wiązania wielokrotnego w cząsteczce węglowodoru na jego reaktywność chemiczną - określa produkty polimeryzacji etynu
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który opanował całą podstawę programową. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował wiadomości przewidzianych na ocenę dopuszczającą.

VIII. POCHODNE WĘGLOWODORÓW
Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: - dowodzi, że alkohole, kwasy karboksylowe, estry, aminy, aminokwasy są pochodnymi węglowodorów - opisuje budowę pochodnych węglowodorów (grupa węglowodorowa + grupa funkcyjna) - wymienia pierwiastki chemiczne wchodzące w skład pochodnych węglowodorów - klasyfikuje daną substancję organiczną do odpowiedniej grupy związków chemicznych - określa, co to jest grupa funkcyjna - zaznacza grupy funkcyjne w alkoholach, kwasach karboksylowych, estrach, aminach i aminokwasach i podaje ich nazwy - zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych alkoholi monohydroksylowych i kwasów karboksylowych (do 2 atomów węgla w cząsteczce) oraz tworzy ich nazwy - zaznacza we wzorze kwasu karboksylowego resztę kwasową - określa, co to są nazwy zwyczajowe i systematyczne - wymienia reguły tworzenia nazw systematycznych związków organicznych - podaje nazwy zwyczajowe omawianych kwasów karboksylowych (mrówkowy, octowy) - opisuje najważniejsze właściwości metanolu, etanolu, glicerolu oraz kwasów etanowego i metanowego - opisuje podstawowe zastosowania etanolu i kwasu etanowego - dokonuje podziału alkoholi na monohydroksylowe, polihydroksylowe oraz kwasów karboksylowych na nasycone i nienasycone - wymienia dwa najważniejsze kwasy tłuszczowe - opisuje właściwości długołańcuchowych kwasów karboksylowych (kwasów tłuszczowych: stearynowego i oleinowego) - definiuje pojęcie mydła - wymienia związki chemiczne, będące substratami reakcji estryfikacji - definiuje pojęcie estry - wymienia przykłady występowania estrów w przyrodzie - opisuje zagrożenia związane z alkoholami (metanol, etanol) - zna toksyczne właściwości poznanych substancji - określa, co to są aminy i aminokwasy - podaje przykłady występowania amin i aminokwasów	Uczeń: - zapisuje nazwy i wzory omawianych grup funkcyjnych - zapisuje wzory i wymienia nazwy alkoholi - zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny glicerolu - opisuje fermentację alkoholową - podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich zastosowania - podaje właściwości kwasów metanowego (mrówkowego) i etanowego (octowego) - omawia dysocjację jonową kwasów karboksylowych - podaje nazwy soli pochodzących od kwasów metanowego i etanowego - podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych - zapisuje wzory sumaryczne kwasów palmitynowego, stearynowego i oleinowego - podaje przykłady estrów - wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji - wymienia właściwości fizyczne octanu etylu - opisuje budowę i właściwości amin na przykładzie metyloaminy - zapisuje wzór najprostszej aminy - opisuje negatywne skutki działania etanolu na organizm ludzki	Uczeń: - wyjaśnia, w jaki sposób tworzy się nazwę systematyczną glicerolu - zapisuje równania reakcji spalania alkoholi - podaje nazwy zwyczajowe i systematyczne kwasów karboksylowych - wyjaśnia, dlaczego wyższe kwasy karboksylowe nazywa się kwasami tłuszczowymi - porównuje właściwości kwasów organicznych i nieorganicznych - porównuje właściwości kwasów karboksylowych - wyjaśnia proces fermentacji octowej - podaje nazwy soli kwasów organicznych - określa miejsce występowania wiązania podwójnego w cząsteczce kwasu oleinowego - tworzy wzory estrów na podstawie podanych nazw kwasów i alkoholi - opisuje budowę, właściwości fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie glicyny	Uczeń: - zapisuje wzory dowolnych alkoholi i kwasów karboksylowych - opisuje właściwości estrów w kontekście ich zastosowań - identyfikuje poznane substancje
IX. WEWNĘTRZNA BUDOWA MATERII
Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: - wymienia główne pierwiastki chemiczne wchodzące w skład organizmu człowieka - wymienia podstawowe składniki żywności oraz miejsce ich występowania - wymienia miejsca występowanie celulozy i skrobi w przyrodzie - określa, co to są makroelementy i mikroelementy - wymienia pierwiastki chemiczne, które wchodzą w skład tłuszczów, sacharydów i białek - klasyfikuje tłuszcze ze względu na pochodzenie, stan skupienia i charakter chemiczny - wymienia rodzaje białek - klasyfikuje sacharydy - definiuje białka, jako związki chemiczne powstające z aminokwasów - wymienia przykłady tłuszczów, sacharydów i białek - określa, co to są węglowodany - podaje wzory sumaryczne: glukozy, sacharozy, skrobi i celulozy - podaje najważniejsze właściwości omawianych związków chemicznych - definiuje pojęcia denaturacja, koagulacja - wymienia czynniki powodujące denaturację białek - podaje reakcję charakterystyczną białek i skrobi - opisuje znaczenie: wody, tłuszczów, białek, sacharydów, witamin i mikroelementów dla organizmu człowieka - opisuje, co to są związki wielkocząsteczkowe i wymienia ich przykłady - wymienia funkcje podstawowych składników pokarmu	Uczeń: - wyjaśnia rolę składników żywności w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu - definiuje pojęcie: tłuszcze - opisuje właściwości fizyczne tłuszczów - opisuje właściwości białek - opisuje właściwości fizyczne glukozy, sacharozy, skrobi i celulozy - wymienia czynniki powodujące koagulację białek - opisuje różnice w przebiegu denaturacji i koagulacji białek - omawia budowę glukozy - zapisuje za pomocą wzorów sumarycznych równanie reakcji sacharozy z wodą - wykrywa obecność skrobi i białka w różnych produktach spożywczych	Uczeń: - podaje wzór ogólny tłuszczów - omawia różnice w budowie tłuszczów stałych i ciekłych - definiuje pojęcia: peptydy, zol, żel, koagulacja, peptyzacja - wyjaśnia, co to znaczy, że sacharoza jest disacharydem - porównuje budowę cząsteczek skrobi i celulozy - wymienia różnice we właściwościach fizycznych skrobi i celulozy - definiuje pojęcie wiązanie peptydowe - opisuje znaczenie i zastosowania skrobi, celulozy oraz innych poznanych związków chemicznych	Uczeń: - wyjaśnia, dlaczego skrobia i celuloza są polisacharydami - omawia hydrolizę skrobi - identyfikuje poznane substancje
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który opanował całą podstawę programową. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował wiadomości przewidzianych na ocenę dopuszczającą.