Przedmiotowy System Oceniania z geografii

1. Przedmiot oceny ( zgodnie z programem nauczania dla danej klasy i poziomu edukacyjnego ):
- Wiedza ( ilość i jakość prezentowanych wiadomości )
- Praca ucznia - aktywność na lekcji i poza szkołą ( udział w konkursach )
- Zadania domowe
- Umiejętność zastosowania poznanych wiadomości w praktyce życia codziennego
2. Uczeń powinien być przygotowany zawsze z ostatniej lekcji.
3. Dwa razy w semestrze uczeń może być nieprzygotowany do lekcji - informuje o tym przed rozpoczęciem zajęć ( nie dotyczy to zapowiedzianych sprawdzianów ).
4. Dwa razy w semestrze uczeń może usprawiedliwić brak zadania domowego - informuje o tym przed rozpoczęciem zajęć.
5. Uczeń ma obowiązek systematycznie uzupełniać zeszyt ( w ciągu 7 dni ).
6. Po dłuższej usprawiedliwionej nieobecności uczeń ma obowiązek uzupełnić zeszyt w terminie uzgodnionym z nauczycielem.
7. Po dłuższej usprawiedliwionej nieobecności uczeń ma obowiązek uzupełnić materiał w ciągu 2 tygodni.
8. Sprawdziany i testy są obowiązkowe dla wszystkich uczniów. Nauczyciel zapowiada je najpóźniej na 7 dni przed terminem ich pisania. Przed każdym sprawdzianem, testem będzie przeprowadzona powtórka.
9. Uczeń nieobecny na sprawdzianie musi napisać go w ciągu 2 tygodni od dnia powrotu do szkoły, w terminie uzgodnionym z nauczycielem.
10. Uczeń ma prawo poprawy oceny negatywnej ( niedostatecznej, dopuszczającej ) w ciągu 2 tygodni od chwili uzyskania tej oceny. W sytuacjach losowych nauczyciel może przedłużyć termin. Ocena z poprawy będzie wpisana obok oceny poprawianej. W przypadku poprawiania oceny ze sprawdzianu, testu zakres materiału jest taki sam, jak dla planowanego sprawdzianu. Punktacja przy poprawianiu oceny jest taka sama, jak za pierwszą pracę.
11. Oceny są jawne zarówno dla ucznia, jak i rodziców ( prawnych opiekunów). Uczeń jest informowany na bieżąco o wynikach nauczania. Ocenione prace pisemne są udostępnione rodzicom ( prawnym opiekunom ) w trakcie zebrań klasowych lub indywidualnych rozmów w szkole.
12. Uczeń jest oceniany systematycznie, zgodnie z jego możliwościami i predyspozycjami.
13. Uczeń ma prawo do zdobywania plusów za aktywność. Trzy plusy są równoznaczne z oceną bardzo dobrą.
14. Ocena roczna uwzględnia oceny z pierwszego i drugiego półrocza.
15. Oceny szkolne wystawiane są w skali 1 - 6.
16. Metody sprawdzania i oceniania:
- Odpowiedź ustna z ostatniej lekcji
- Kartkówka, materiał z zakresu trzech ostatnich lekcji
- Sprawdzian, test po zakończeniu działu; sprawdzany przez nauczyciela do tygodnia
- Praca domowa kontrolowana na bieżąco ( zeszycie lub zeszycie ćwiczeń )
- Aktywność, w ciągu całego roku
- Praca z mapą
17. Uczeń, który opuścił więcej niż 50 % godzin w ciągu roku zobowiązany jest do zdawania egzaminu klasyfikacyjnego z przedmiotu.

Wymaganiami edukacyjne przedmiotu geografia w zakresie podstawowym dla klasy pierwszej szkoły ponadgimnazjalnej
Temat Wymagania konieczne
ocena dopuszczająca

Wymagania podstawowe ocena dostateczna

Wymagania rozszerzające
ocena dobra

Wymagania dopełniające
ocena bardzo dobra

Wymagania wykraczające
ocena celująca
Dział I WSPÓŁCZESNE PROBLEMY DEMOGRAFICZNE I SPOŁECZNE ŚWIATA
Rozmieszczenie ludności na Ziemi Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie: ekumena
> dzieli czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności na czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: subekumena, anekumena
> wskazuje na mapie obszary ekumeny
> wyróżnia obszary o optymalnych warunkach do zamieszkania
> oblicza gęstość zaludnienia wybranego państwa na podstawie danych statystycznych		 Uczeń:
> wskazuje przykłady obszarów ekumeny, subekumeny i anekumeny
> wyjaśnia zróżnicowanie zaludnienia na Ziemi
> charakteryzuje obszary o różnych warunkach do zamieszkania w skali globalnej i regionalnej
> podaje przykłady skutków nadmiernej gęstości zaludnienia 		 Uczeń:
> wskazuje na mapie i uzasadnia występowanie obszarów ekumeny, subekumeny i anekumeny
> na podstawie oceny warunków naturalnych wskazuje obszary potencjalnie najlepsze do zamieszkania przez człowieka
> wskazuje prawidłowości decydujące o rozmieszczeniu ludności na świecie		 Uczeń:
> bezbłędnie i sprawnie posługuje się pojęciami
> analizuje wpływ poszczególnych czynników na rozmieszczenie ludności na świecie
> analizuje różnice w zaludnieniu poszczególnych regionów świata
Rozwój ludności Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: przyrost naturalny, przyrost rzeczywisty
> na podstawie wykresu z podręcznika odczytuje udział procentowy poszczególnych kontynentów w zaludnieniu świata		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: depopulacja, eksplozja demograficzna, współczynnik dzietności
> wymienia fazy przejścia demograficznego i przejścia epidemiologicznego
> wyjaśnia zmiany w zaludnieniu świata
> na podstawie mapy wskazuje kraje o największym i najmniejszym współczynniku przyrostu naturalnego
> podaje przykłady państw, w których żyje się krócej i w których żyje się dłużej		 Uczeń:
> określa skutki eksplozji demograficznej i depopulacji
> na podstawie danych statystycznych oblicza współczynnik salda migracji oraz współczynnik przyrostu rzeczywistego> charakteryzuje główne procesy demograficzne na przykładzie poszczególnych kontynentów i całego świata
> wyjaśnia wielkość przyrostu naturalnego w różnych regionach świata
> określa czynniki wpływające na przeciętną długość życia		 Uczeń:
> charakteryzuje, pod względem zmian demograficznych, społeczeństwa o różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego
> charakteryzuje dynamikę rozwoju ludności na świecie według rozwoju społeczno-ekonomicznego
> ocenia wpływ różnych czynników na przeciętną długość życia, podając przykłady państw		 Uczeń:
> określa warunki, które muszą być spełnione, aby nastąpiło zwiększenie liczby ludności
> wskazuje konsekwencje spadku zaludnienia dla gospodarki i społeczeństwa
> analizuje przyczyny, które prowadzą do wykształcenia się społeczeństwa młodego i starzejącego się
Struktury demograficzne ludności Uczeń:
> wymienia podstawowe czynniki kształtujące strukturę demograficzną
> z piramidy wieku i płci ludności Polski odczytuje najliczniejszą i najmniej liczną grupę wiekową		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie: współczynnik feminizacji
> potrafi scharakteryzować strukturę wieku i płci ludności Polski na podstawie piramidy wieku i płci ludności
> wyjaśnia proces starzenia się społeczeństw, podaje przyczyny tego procesu
> zna podział ludności według wybranych kryteriów		 Uczeń:
> omawia czynniki kształtujące strukturę wieku i płci ludności
> opisuje strukturę demograficzną wybranego państwa
> wykonuje piramidę wieku i płci ludności wybranego państwa		 Uczeń:
> omawia konsekwencje procesu starzenia się ludności
> przedstawia główne założenia polityki UE względem ludzi starszych (wyjaśnia strategię "srebrnej gospodarki")
> wskazuje problemy demograficzne Polski oraz regionu swojego zamieszkania		 Uczeń:
> analizując dane statystyczne, dokonuje prognozy zmian głównych grup wiekowych w Polsce i w wybranych krajach
> wyszukuje informacje dotyczące wybranego problemu demograficznego w wybranym regionie świata; potrafi dokonać ich analizy, wskazać czynniki i konsekwencje wybranego problemu oraz potrafi zaproponować możliwości rozwiązania problemu
Migracje Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: emigracja, imigracja
> podaje co najmniej trzy przyczyny migracji ludności
> podaje różne skutki migracji ludności		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: reemigracja, repatriacja, migracja zastępcza
> przedstawia podział migracji według kierunku, zasięgu, czasu trwania, przyczyny i charakteru osadnictwa
> podaje przyczyny migracji
> wskazuje główne kierunki migracji na świecie
> podaje przykłady państw najczęściej wybieranych przez emigrantów		 Uczeń:
> omawia zmiany migracji na przestrzeni lat oraz wskazuje przyczyny tych zmian
> wyjaśnia różnice między państwem emigracyjnym i imigracyjnym
> wyjaśnia zjawisko drenażu mózgów
> charakteryzuje migracje wewnętrzne w Polsce (przyczyny, kierunki, konsekwencje)
> podaje przykłady nowych typów migracji
> wymienia pozytywne i negatywne skutki migracji		 Uczeń:
> podaje skutki migracji dla państw emigracyjnych i imigracyjnych
> opisuje strukturę narodowościową wybranych państw europejskich oraz wyjaśnia przyczyny obecności obcokrajowców
> wyjaśnia przyczyny emigracji Polaków po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej
> analizuje przyczyny wielkości salda migracji w wybranych państwach		 Uczeń:
> wskazuje i omawia konsekwencje migracji międzykontynentalnych dla rozwoju ludności i gospodarki
> przedstawia informacje dotyczące migracji w regionie zamieszkania oraz porównuje z migracjami w całej Polsce
> dokonuje analizy zależności między poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego a natężeniem migracji ludności
Zróżnicowanie procesów urbanizacji na świecie. Rozwój wielkich metropolii Uczeń:
> wyjaśnia różnicę między miastem a wsią
> zna pojęcie aglomeracji
> podaje przykłady największych miast świata		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: urbanizacja, wskaźnik urbanizacji
> omawia proces powstawania miast
> omawia zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji na świecie
> zna typy zespołów miejskich: aglomeracja monocentryczna, aglomeracja policentryczna, megalopolis
> podaje skutki rozwoju wielkich metropolii świata		 Uczeń:
> wskazuje czynniki wpływające na rozwój miast w historii świata i współcześnie
> zna i potrafi omówić fazy urbanizacj
> zna typy urbanizacji
> charakteryzuje rozmieszczenie ludności miejskiej według regionów zamieszkania
> wyjaśnia zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji na świecie
> wymienia pozytywne i negatywne skutki urbanizacji		 Uczeń:
> wskazuje skutki ekspansji przestrzennej wielkich metropolii dla środowiska i społeczeństw
> klasyfikuje wybrane państwa świata według faz urbanizacji
> rozpoznaje typy fizjonomiczne miast na podstawie opisu i/lub fotografii
> charakteryzuje problemy wielkich miast oraz proponuje możliwości ich rozwiązania		 Uczeń:
> wyjaśnia zależności między poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego a wielkością wskaźnika urbanizacji
> porównuje czynniki rozwoju megamiast na różnych kontynentach
> porównuje uwarunkowania rozwoju miast na różnych kontynentach
> wskazuje kierunki zmian w rozwoju wielkich miast świata, wyjaśnia przyczyny tych zmian
Rola kultury i tradycji w rozwoju społeczno-gospodarczym Uczeń:
> wymienia główne religie świata
> wymienia języki o znaczeniu międzynarodowym		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie kultury
> na podstawie mapy wskazuje dominujące języki na poszczególnych kontynentach
> wskazuje kręgi kulturowe świata na podstawie mapy		 Uczeń:
> omawia zróżnicowanie językowe ludności świata
> omawia zróżnicowanie religijne ludności świata, wskazuje dominującą religię na danym kontynencie
> charakteryzuje krąg kultury europejskiej
> omawia wpływ kultury i tradycji na rozwój społeczny i gospodarczy państw		 Uczeń:
> charakteryzuje kręgi kulturowe
> omawia wpływ kultury i tradycji na rozwój państw
> wyjaśnia wpływ podbojów kolonialnych na zróżnicowanie językowe świata		 Uczeń:
> charakteryzuje pod względem kulturowym wybrany kraj świata
> charakteryzuje największe religie świata
> dokonuje oceny roli kultury i tradycji w rozwoju państw na wybranych przykładach
Dział II ZRÓŻNICOWANIE GOSPODARCZE ŚWIATA
Bogata Północ i biedne Południe Uczeń:
>wskazuje PKB jako miernik poziomu rozwoju ekonomicznego
>odczytuje z mapy wielkość PKB dla Polski
> wskazuje kraje o różnych wartościach PKB na podstawie mapy		 Uczeń:
> wymienia podstawowe mierniki rozwoju społeczno-gospodarczego: PKB, PNB, wskaźnik wzrostu gospodarczego, wskaźnik rozwoju społecznego HDI
> podaje przykłady państw o najwyższej i najniższej wartości PKB
> wyjaśnia określenia: Bogata Północ, Biedne Południe, i wskazuje te regiony na mapie świata
> wskazuje na mapie kraje słabo rozwinięte, kraje wysoko rozwinięte, kraje średnio rozwinięte		 Uczeń:
> wymienia czynniki decydujące o rozwoju społeczno-gospodarczym wybranych regionów świata
> charakteryzuje wskaźnik rozwoju społecznego HDI
> dokonuje charakterystyki poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego wybranych państw świata		 Uczeń:
> omawia przyczyny dysproporcji w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego państw świata
> wskazuje państwa określane jako kraje transformacji gospodarczej oraz ich cechy
> wyjaśnia pojęcia: zasoby ludzkie, zasoby kapitałowe, innowacyjność, rynki wschodzące
> klasyfikuje państwa na podstawie analizy wskaźników rozwoju społecznego i gospodarczego 		Uczeń:
> określa prognozę dla rozwoju społeczno-gospodarczego danych regionów świata
> proponuje możliwości zmniejszenia dystansu dzielącego kraje biedne od krajów bogatych
> porównuje kraje wysoko i słabo rozwinięte
Formy pomocy międzynarodowej Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie pomocy humanitarnej
> na podstawie mapy wskazuje przykłady państw o największym zadłużeniu zagranicznym oraz państw, które otrzymały największą pomoc międzynarodową 		Uczeń:
> omawia pojęcie zadłużenia finansowego państw świata
> wskazuje różne formy pomocy międzynarodowej
> przedstawia działania ONZ o charakterze pomocy humanitarnej		 Uczeń:
> przedstawia zadania i rolę Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego
> wyjaśnia pojęcie: ekokonwersja
> określa formy pomocy rozwojowej dla krajów rozwijających się
> charakteryzuje pomoc humanitarną udzielaną przez Unię Europejską		 Uczeń:
> wyjaśnia określenia: Klub Paryski, Klub Londyński
> przedstawia działania wybranych organizacji rządowych i pozarządowych, tj. Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, Caritas, Lekarzy Bez Granic, Amnesty International
> określa rolę Unii Europejskiej w udzielaniu pomocy humanitarnej		 Uczeń:
> proponuje formy pomocy dla różnych obszarów świata zagrożonych występowaniem klęsk żywiołowych i konfliktów zbrojnych
> dokonuje oceny pomocy międzynarodowej dla wybranych regionów świata (szczególnie dla głodujących krajów Afryki)
Rolnictwo na świecie Uczeń:
> wymienia formy użytkowania ziemi
> wyjaśnia pojęcie: rolnictwo
> podaje najważniejsze zboża uprawiane na świecie		 Uczeń:
> opisuje strukturę użytkowania ziemi według kontynentów
> wskazuje na mapie główne regiony uprawy zbóż (pszenica, ryż, kukurydza) na świecie
> klasyfikuje rośliny uprawiane na świecie według celu produkcji		 Uczeń:
> opisuje cechy różnych typów rolnictwa na świecie, tj. rolnictwo intensywne, rolnictwo ekstensywne, rolnictwo plantacyjne, rolnictwo żarowo-odłogowe, rolnictwo ugorowe, pasterstwo koczownicze
> charakteryzuje obszar kultury ryżowej oraz potrafi wskazać go na mapie		 Uczeń:
> wskazuje główne regiony upraw zbóż oraz innych grup roślin uprawianych na świecie
> wykazuje zależność między rozmieszczeniem najważniejszych upraw na świecie a warunkami klimatycznymi, których potrzebują		 Uczeń:
> wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne obszarów upraw na świecie
> wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na wielkość i rozmieszczenie produkcji rolniczej w różnych regionach świata
Zróżnicowanie produkcji zwierzęcej na świecie Uczeń:
> wymienia cele produkcji zwierzęcej na świecie
> podaje główne gatunki zwierząt hodowlanych		 Uczeń:
> wymienia czynniki wpływające na produkcję zwierzęcą na świecie
> wyjaśnia pojęcia: chów intensywny, chów ekstensywny
> określa przydatność produktów pochodzenia zwierzęcego
> wskazuje na mapie główne regiony hodowli bydła i trzody chlewnej na świecie 		Uczeń:
> charakteryzuje główne regiony hodowli bydła, trzody chlewnej oraz owiec na świecie
> wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne obszarów produkcji zwierzęcej na świecie		 Uczeń:
> wskazuje przykłady innych zwierząt hodowanych na świecie
> podaje zależność chowu wybranych zwierząt gospodarskich na świecie od czynników przyrodniczych i ekonomicznych 		Uczeń:
> określa zależności pomiędzy pogłowiem wybranych gatunków zwierząt gospodarskich a wielkością produkcji mięsa, mleka i innych produktów pochodzących od tych zwierząt, na podstawie samodzielnie zgromadzonych informacji
Problemy wyżywienia ludności na świecie Uczeń:
> na podstawie mapy omawia zróżnicowanie dziennego spożycia kalorii przez osobę w różnych regionach świata
> wyjaśnia pojęcia: głód i niedożywienie 		Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: otyłość, BMI, głód ilościowy, głód jakościowy
> wskazuje na mapie obszary głodu na świecie oraz obszary nadwyżek żywności
> przedstawia najważniejsze przyczyny głodu na świecie
> podaje czynniki, od których zależy zapotrzebowanie kaloryczne ludzi		 Uczeń:
> opisuje czynniki przyrodnicze, kulturowe, społeczne, ekonomiczne i polityczne wpływające na różnice w wyżywieniu ludności na świecie
> porównuje dzienne spożycie wybranych pokarmów w krajach o różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego
> przedstawia przyczyny głodu lub niedożywienia w wybranym państwie		 Uczeń:
> omawia konsekwencje nierównomiernego rozdziału żywności na świecie
> wyjaśnia różnicę między głodem ilościowym a głodem jakościowym
> wskazuje możliwości pomocy państwom z problemem wyżywienia ludności
> proponuje możliwości ograniczenia występowania głodu na świecie		 Uczeń:
> określa związki pomiędzy stanem wyżywienia a poziomem życia i stanem zdrowotnym w państwach wysoko i słabo rozwiniętych
> wyjaśnia pojęcie chorób cywilizacyjnych, wskazując przykłady chorób
> omawia rolę FAO w zwalczaniu głodu na świecie
> ocenia formy pomocy państwom głodującym pod względem ich skuteczności
Współczesne przemiany na obszarach wiejskich Uczeń:
> na podstawie wykresu omawia zróżnicowanie zatrudnienia w rolnictwie w krajach UE
> wskazuje skutki dla środowiska wynikające z rozwoju rolnictwa intensywnego		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: rolnictwo ekologiczne, agroturystyka
> opisuje zmiany w funkcji obszarów wiejskich w Unii Europejskiej
> opisuje zmiany w funkcji obszarów wiejskich w regionach turystycznych (rozwój agroturystyki)
> wyjaśnia zjawisko urbanizacji wsi (semiurbanizacja)		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: bioenergetyka, semiurbanizacja
> opisuje zmiany w funkcji obszarów wiejskich w obszarach transformacji społeczno-gospodarczych
> wyjaśnia szanse i zagrożenia dla środowiska przyrodniczego wynikające z przemian na wsi		 Uczeń:
> przedstawia założenia polityki rozwoju obszarów wiejskich w Unii Europejskiej
> wyjaśnia szanse i zagrożenia wynikające ze wzrostu powierzchni obszarów chronionych na terenach wiejskich
> omawia pozytywne i negatywne skutki urbanizacji wsi		 Uczeń:
> dokonuje oceny wpływu przemian zachodzących na obszarach wiejskich na środowisko przyrodnicze i mieszkańców
> wskazuje szanse i zagrożenia wynikające z przemian zachodzących na terenach wiejskich w Polsce i w swoim regionie zamieszkania
Gospodarka leśna Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie: lesistość
> wskazuje na mapie główne obszary leśne świata		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: deforestacja, aforestacja
> omawia zmiany powierzchni lasów na świecie
> omawia funkcje lasów (przyrodnicze i gospodarcze)		 Uczeń:
> określa kierunki zmian w powierzchni lasów na świecie wynikające z procesów wylesiania i zalesiania
> przedstawia główne zagrożenia dla lasów i ich przyczyny
> przedstawia zadania leśnictwa oraz dokonuje ich oceny		 Uczeń:
> wyjaśnia różnicę między racjonalną a rabunkową gospodarką leśną
> dokonuje obliczeń lesistości w wybranych krajach na podstawie danych statystycznych 		Uczeń:
> przedstawia propozycje działań w celu zapobiegania zmniejszania powierzchni lasów na świecie
> porównuje poziom koncentracji powierzchni leśnej państw z rolą, jaką odgrywają w światowej produkcji papieru i celulozy
Rybołówstwo i eksploatacja zasobów morskich Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie: rybołówstwo,
> omawia rolę spożywania ryb dla zdrowia człowieka		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: marikultura, akwakultura
> określa rolę rybołówstwa w gospodarce państw
> na podstawie mapy wskazuje główne regiony połowów na świecie		 Uczeń:
> przedstawia cechy gospodarki morskiej i jej zagrożenia
> omawia znaczenie dostępu do morza dla gospodarki państw
> wskazuje czynniki wpływające na zmiany w wielkości połowów		 Uczeń:
> charakteryzuje zagrożenia dla zasobów morskich
> dokonuje oceny zagrożeń zasobów morskich wywołanych nadmierną eksploatacją		 Uczeń:
> omawia zjawisko tzw. wojny dorszowej (z czego wynika i których państw dotyczy)
Surowce energetyczne na świecie Uczeń
> wymienia tradycyjne surowce energetyczne
> podaje możliwości wykorzystania gospodarczego ropy naftowej		 Uczeń:
> przedstawia podział źródeł energii na nieodnawialne i odnawialne
> wskazuje na mapie główne regiony wydobycia ropy naftowej, gazu ziemnego, węgla kamiennego i brunatnego		 Uczeń:
> charakteryzuje zróżnicowanie wykorzystania surowców energetycznych na świecie
> wyjaśnia określenia: embargo, OPEC
> wyjaśnia różnicę między obszarem występowania surowców energetycznych a obszarem wydobycia tych surowców		 Uczeń:
> wyjaśnia tezę: "ropa rządzi światem"
> omawia główne kierunki handlu międzynarodowego ropą naftową 		Uczeń:
> ocenia zmiany struktury wykorzystania surowców energetycznych na świecie> charakteryzuje problem bezpieczeństwa energetycznego Polski
Produkcja energii elektrycznej Uczeń:
> na podstawie wykresu wymienia największych producentów energii elektrycznej na świecie
> na podstawie diagramu wskazuje regiony świata będące największymi producentami energii elektrycznej		 Uczeń:
> podaje podział źródeł energii na źródła konwencjonalne i alternatywne
> omawia zróżnicowanie produkcji energii elektrycznej na świecie, wykorzystując mapę
> wskazuje zalety i wady produkcji energii w elektrowniach jądrowych		 Uczeń:
> charakteryzuje produkcję energii elektrycznej na świecie wg różnych kryteriów, np. zmian w produkcji energii, kontynentów, produkcji w przeliczeniu na 1 mieszkańca		 Uczeń:
> ocenia zależność produkcji energii na świecie od źródeł zaopatrzenia surowców nieodnawialnych
> określa zalety i wady różnych źródeł energii
> wskazuje możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Polsce oraz w województwie swojego zamieszkania		 Uczeń:
> wyjaśnia różnice w cechach wytwarzania energii elektrycznej z różnych źródeł
> wykazuje zależność między wielkością produkcji energii elektrycznej a poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego
> na podstawie analizy cech alternatywnych źródeł energii wskazuje bariery dla możliwości ich rozwoju
Zmiany na rynku pracy w Polsce i na świecie Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie: bezrobocie, struktura zatrudnienia
> omawia strukturę zatrudnienia w wybranych państwach świata		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: współczynnik aktywności zawodowej, stopa bezrobocia, rynek pracy
> wymienia czynniki kształtujące rynek pracy w Polsce i na świecie
> przedstawia zjawisko bezrobocia: przyczyny i skutki, zróżnicowanie regionalne na podstawie mapy		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie: outsourcing
> wyjaśnia, na czym polegają zmiany zachodzące na rynku pracy w Polsce, UE i na świecie
> przedstawia podział ludności według kryterium społeczno-zawodowego na ludność czynną zawodowo i ludność bierną zawodowo		 Uczeń:
> wykazuje wpływ rozwoju nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych na zmiany zachodzące na rynku pracy
> porównuje strukturę zatrudnienia w Polsce ze strukturą zatrudnienia w krajach UE		 Uczeń:
> analizuje i przedstawia pozytywny i negatywny wpływ rozwoju ICT na rynek pracy
> proponuje działania, które mogą przyczynić się do zmniejszenia poziomu bezrobocia w wybranych państwach świata, ze szczególnym uwzględnieniem Polski
Rola łączności we współczesnej gospodarce i w życiu codziennym Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: łączność, nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne
> podaje podstawowe informacje dotyczące cech internetu		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie: społeczeństwo informacyjne
> omawia główne rodzaje usług komunikacyjnych, tj. usługi pocztowe, telekomunikację satelitarną i światłowodową, internet i telefonię komórkową
> przedstawia zalety i wady korzystania z internetu
> podaje przykłady wykorzystania ICT w życiu codziennym		 Uczeń:
> wskazuje różnice między telekomunikacją satelitarną i światłowodową
> charakteryzuje światową sieć światłowodową, określa jej zalety i wady
> na podstawie mapy omawia rozwój telefonii komórkowej na świecie		 Uczeń:
> dokonuje oceny znaczenia nowoczesnych usług komunikacyjnych w funkcjonowaniu gospodarki i w życiu codziennym		 Uczeń:
> dokonuje analizy roli, jaką odgrywa łączność w rozwoju społeczno-gospodarczym państw
Przemysł wysokiej technologii i jego zróżnicowanie na świecie Uczeń:
> wymienia przykłady produktów, które zostały wyprodukowane przez przemysł wysokiej technologii
> wykorzystując mapę, podaje przykłady występowania ośrodków przemysłu wysokiej technologii		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie produktów, które zostały wyprodukowane przez przemysł wysokiej technologii
> wykorzystując mapę, podaje przykłady występowania ośrodków przemysłu wysokiej technologii przemysłu wysokiej technologii
> podaje przykłady lokalizacji przemysłu wysokiej technologii oraz czynniki lokalizacji tych ośrodków
> podaje nowe funkcje ośrodków przemysłowych
> wymienia nowe formy przestrzenne lokalizacji przemysłu, tj. technopolie, klastry i dystrykty przemysłowe 		Uczeń:
> omawia przyczyny zmian zachodzących w strukturze gałęziowej przemysłu
> przedstawia cechy rodzaje przemysłu wysokiej technologii, m. in. biotechnologię, nanotechnologię
> wskazuje przykłady innowacji w przemyśle, które wpłynęły na jego rozwój		 Uczeń:
> przedstawia fazy procesu produkcyjnego przemysłu wysokiej technologii
> rozpoznaje nowe formy przestrzenne ośrodków przemysłowych: technopolie, klastry, dystrykty przemysłowe, parki technologiczne i naukowe		 Uczeń:
> dokonuje charakterystyki wybranego obszaru koncentracji przemysłu wysokiej technologii na podstawie samodzielnie zebranych informacji
> ocenia możliwości rozwoju technopolii w Polsce na wybranych przez siebie przykładach
Rozwój turystyki na świecie Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: walory turystyczne, zagospodarowanie turystyczne
> omawia wyjazdy zagraniczne Polaków na podstawie danych statystycznych zamieszczonych w podręczniku		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie: ruch turystyczny
> omawia wybrane rodzaje turystyki
> wyróżnia czynniki wpływające na rozwój turystyki
> wskazuje skutki rozwoju turystyki dla środowiska przyrodniczego		 Uczeń:
> charakteryzuje wybrany region turystyczny pod względem walorów i zagospodarowania turystycznego
> na wybranym przykładzie pokazuje wpływ rozwoju turystyki na środowisko przyrodnicze 		Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie: snorkeling
> wyjaśnia, dlaczego zmieniają się kierunki wyjazdów turystycznych Polaków
> omawia znaczenie turystyki dla społeczeństwa oraz gospodarki		 Uczeń:
> proponuje działania ograniczające negatywny wpływ rozwoju turystyki dla środowiska przyrodniczego
> analizuje i porównuje strukturę wyjazdów Polaków w różnych okresach rozwoju turystyki w Polsce
Transport - rodzaje, rozwój i wpływ na gospodarkę Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie: komunikacja
> wymienia podział środków transportu		 Uczeń:
> podaje przykłady lokalizacji nowoczesnych terminali
> wymienia czynniki wpływające na rozwój środków transportu> omawia gęstość sieci drogowej oraz kolejowej na świecie, wykorzystując mapy		 Uczeń:
> wyjaśnia zmiany zachodzące w kierunkach i natężeniu ruchu osób i towarów
> przedstawia rolę nowoczesnych terminali w rozwoju regionów		 Uczeń:
> dokonuje oceny, podając zalety i wady, poszczególnych środków transportu
> przedstawia rodzaje transportu, które będą najszybciej rozwijać się w przyszłości		 Uczeń:
> charakteryzuje rozwój nowoczesnych usług komunikacyjnych w regionie swojego zamieszkania
> przedstawia wpływ światowego kryzysu ekonomicznego na zmiany zachodzące w transporcie pasażerów i towarów
Procesy globalizacji Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie: globalizacja
> na podstawie wykresów wskazuje największe korporacje ponadnarodowe		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: antyglobaliści, alterglobaliści
> podaje przykłady procesów globalizacji na świecie
> wskazuje skutki globalizacji		 Uczeń:
> wskazuje pozytywne i negatywne przejawy procesów globalizacji
> charakteryzuje zjawisko tzw. makdonaldyzacji		 Uczeń:
> przedstawia różne aspekty globalizacji (ekonomiczny, finansowy, kulturowy, ekologiczny)
> przedstawia najważniejsze ugrupowania gospodarcze na świecie		 Uczeń:
> ocenia wpływ procesów globalizacji na rozwój lokalny i regionalny
> samodzielnie wyszukuje informacje dotyczące wybranego regionalnego ugrupowania integracyjnego, następnie po analizie materiału prezentuje te informacje
Współczesne zmiany na mapie politycznej świata Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: terytorium państwa, państwo suwerenne
> wymienia państwa sąsiadujące z Polską		 Uczeń:
> pokazuje zmiany zachodzące na mapie politycznej świata
> na podstawie mapy omawia trójdzielny podział świata
> podaje przykłady nowo utworzonych państw w Europie		 Uczeń:
> przedstawia zmiany na mapie politycznej świata po II wojnie światowej
> przedstawia zmiany na mapie politycznej świata po 1989 roku		 Uczeń:
> wyjaśnia i opisuje obecny dwudzielny podział świata
> podaje przykłady nowo utworzonych państw na świecie
> wyjaśnia współczesne zmiany zachodzące na mapie politycznej świata		 Uczeń:
> wyjaśnia określenie: "zimna wojna", omawia skutki tego zjawiska
> omawia procesy tworzenia się nowych państw na wybranych przykładach
Procesy integracyjne i ich skutki społeczno-gospodarcze i polityczne Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: miasta partnerskie, euroregion
> odczytuje z mapy przykłady euroregionów na granicy Polski
> wyjaśnia skrót: UE		 Uczeń:
> omawia główne zadania euroregionów na wybranych przykładach
> wymienia korzyści wynikające ze współpracy międzynarodowej
> wymienia najważniejsze instytucje Unii Europejskiej		 Uczeń: 
> omawia powstanie, rozwój i znaczenie Unii Europejskiej
> podaje przykłady przejawów procesów integracyjnych na świecie
> na podstawie diagramu opisuje strukturę budżetu Unii Europejskiej
> opisuje współpracę w ramach wybranego euroregionu
> przedstawia skutki przystąpienia Polski do Unii Europejskiej		 Uczeń:
> wyjaśnia przyczyny procesów integracyjnych na świecie na różnych płaszczyznach (lokalnej, regionalnej, globalnej)
> wymienia ograniczenia wynikające ze współpracy transgranicznej
> wyszukuje oraz prezentuje informacje dotyczące miast partnerskich, z którymi współpracę nawiązało miasto jego zamieszkania		 Uczeń:
> analizuje skutki gospodarcze, społeczne i polityczne procesów integracyjnych
> wskazuje kraje kandydujące do Unii Europejskiej
> proponuje możliwości wykorzystania środków finansowych UE (koncepcje projektów)
Dział III RELACJA CZŁOWIEK - ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE A ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ
Przyczyny i skutki zakłócenia równowagi ekologicznej Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie: zasoby naturalne
>podaje podział zasobów naturalnych
> na podstawie mapy wskazuje obszary występowania cyklonów		 Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: antropogenizacja, równowaga ekologiczna
> wymienia przyrodnicze przyczyny zakłóceń równowagi ekologicznej		 Uczeń:
> określa przyrodnicze i pozaprzyrodnicze przyczyny i skutki zakłóceń równowagi ekologicznej (dziura ozonowa, kwaśne opady, zanieczyszczenia wód)
> na przykładzie wybranego morza omawia skutki procesów eutrofizacji zbiorników wodnych		 Uczeń:
> dostrzega i przedstawia problem zanieczyszczenia środowiska wywołany nadmierną eksploatacją zasobów naturalnych
> podaje przykłady procesów deforestacji i pustynnienia na świecie		 Uczeń:
> potrafi przewidzieć przyczyny i skutki zakłóceń równowagi ekologicznej
> omawia przykłady zakłócania równowagi ekologicznej w regionie swojego zamieszkania
> proponuje sposoby dostosowania gospodarki krajów do zmniejszających się zasobów nieodnawialnych
Zróżnicowanie zasobów wodnych na świecie Uczeń:
> wymienia przyczyny zanieczyszczenia wód na świecie
> na podstawie diagramów omawia rozmieszczenie zasobów wodnych na świecie		 Uczeń:
> wskazuje i charakteryzuje obszary niedoboru i nadmiaru wody na Ziemi
> wykorzystując mapę, omawia dostęp ludności do wody pitnej na świecie 		Uczeń:
> wyjaśnia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia zasobów wodnych na Ziemi
> charakteryzuje zasoby wodne Ziemi		 Uczeń:
> omawia elementy obiegu wody oraz rolę poszczególnych zbiorników wodnych w tym procesie
> porównuje tradycyjne i nowoczesne systemy nawadniania terenów uprawnych
> podaje zależności między niedoborem wody a wielkością PKB na mieszkańca		 Uczeń:
> proponuje przykłady rozwiązań stosowanych w sytuacjach braku lub niedoboru wody w różnych strefach klimatycznych (tradycyjne i nowoczesne systemy nawadniania)
> ocenia i przewiduje skutki braku lub niedoboru wody na Ziemi
Przyczyny i konsekwencje współczesnych zmian klimatu Uczeń:
> wymienia główne strefy klimatyczne Ziemi
> wyjaśnia pojęcie: globalne ocieplenie		 Uczeń:
> sprawnie posługuje się pojęciami: czynniki klimatyczne i strefy klimatyczne
> na podstawie ilustracji z podręcznika omawia źródła gazów cieplarnianych
> wymienia skutki globalnego ocieplenia		 Uczeń:
> przedstawia przyczyny globalnego ocieplenia
> omawia wielkość i zróżnicowanie przestrzenne emisji CO2, określa ich przyczyny 		Uczeń:
> określa zagrożenia związane z globalnym ociepleniem oraz dokonuje ich oceny
> omawia główne założenia tzw. protokołu z Kioto		 Uczeń:
> przedstawia różne rozwiązania podejmowane w skali globalnej i regionalnej zapobiegające zjawisku globalnego ocieplenia oraz dokonuje ich oceny
> podaje argumenty za i przeciw dotyczące wpływu działalności człowieka na globalne ocieplenie
Przyczyny i konsekwencje degradacji gleb Uczeń:
> wyjaśnia pojęcia: wietrzenie i erozja
> wymienia typy gleb występujące w różnych strefach klimatycznych> na podstawie mapy omawia występowanie obszarów suchych na Ziemi 		Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie: degradacja gleb
> wskazuje różne przyczyny degradacji gleb
> wyjaśnia pojęcia: melioracja, irygacja
> na podstawie danych omawia stan zasolenia gleb na świecie		 Uczeń:
> charakteryzuje proces erozji gleb i pustynnienia
> wykazuje zależność między procesem pustynnienia a produkcją żywności 		Uczeń:
> wykazuje, że zmiana stosunków wodnych w glebie przyczynia się do ich degradacji
> określa sposoby zapobiegania degradacji gleb		 Uczeń:
> wykazuje na wybranych przykładach, jak degradacja gleb przyczynia się do spadku produkcji żywności, a także do głodu i ubóstwa
> proponuje możliwości zmniejszenia tempa degradacji gleb w różnych regionach świata
Pozaprzyrodnicze uwarunkowania relacji człowiek - środowisko Uczeń:
> rozróżnia środowisko przyrodnicze i środowisko geograficzne
> na podstawie mapy omawia stan środowiska przyrodniczego 		Uczeń:
> wyjaśnia pojęcie antropopresji
> określa różnice między degradacją a dewastacją środowiska
> na podstawie mapy wykazuje zależność między stanem środowiska a jakością życia ludzi 		Uczeń:
> omawia zmiany w relacjach człowiek-środowisko (rewolucja rolnicza, rewolucja przemysłowa)
> omawia założenia raportu U Thanta
> omawia koncepcje opisujące relacje człowiek ? środowisko: determinizm geograficzny, nihilizm geograficzny i posybilizm geograficzny		 Uczeń:
> wskazuje czynniki zmieniające relacje człowiek ? środowisko, tj. rozszerzanie technologii energooszczędnych, zmiany modelu konsumpcji
> wskazuje główne obszary działań dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju
> omawia relacje człowiek ? środowisko na wybranym przykładzie		 Uczeń:
> analizuje zmiany w poglądach dotyczących ochrony środowiska (rozwój zrównoważony, Szczyt Ziemi - Agenda 21)
> przedstawia główne założenia polityki zmian klimatu i energii w krajach Unii Europejskiej